Уралым
Уралым — башкорт халык җыры.
Тарих
үзгәртүБик борынгы заманнарда, әле ашлык чәчмәгән, печән чапмаган башкорт ата-бабалар һәр вакыт малын чәчәк утлатып, кышлык тибен эзләп, нәсел-нәсәп эркелешеп яшәгән.
Еш кына ер-су өчен ызгыш-талашлар да булып торган. Бер нәсел икенчесенең җәйләвен басып, мал-туарын, бала-чага, хатын-кызын куып алып китүдән мактаганнан, арадан акыллылар чыгып, шушындый ялашуларны чү чакыра. Яугирлар сөңгеләрен җиргә чәнчү, сөйләүчене йотырдай булып, тыңлап торалар. Кем авызына үлән кабып, башын түбән эйеп, уйланып утыралар. Сүзгә эйәреп сүз киткән, гади халык акыллының сүзен яхшы, дип тапкан. Яулауны ташларга булып, сүз куешканда, үзе баш, үзе түш аксакаллар арасында гауга чыга. Аларның кайсысы үзе борын төрткән ханын өстен куярга даулашканнар. Ызгышлы үзара хәл итә алмагач, җирле җирендә киңәш итеп, тагын да бер җиргә җыелышып, Мәскәү баласына барып карарга килешәләр.
Бөрҗәннән Иске бәк, Кыпчактан Кужак, Тамьянда Шагале дигән кешеләр батшага җибәрелә. Илчеләрнең йомышларын Ак патша җентекләп тыңлый. Шуннан аларның ер-суларын үз араларында бүлеп бирдерергә һәм тирә-юнь ханнардан саклашырга вәгъдә бәя, үзенә баш салырга чакыра. Илчеләр, һәр төрле ханга аерым-аерым салым түләгәнче, бер җирдә булуны хәерле булуын күзаллап, баланың тәкдимен кабул итәләр. Бер-ничә көн кунак булып, зур бүләкләр, тарханлык дәрәҗәсе алып, илгә кайтып төшәләр былар. Ат-хат пешкән җирдән җиде нәсел халкын «Тараул» акланына җыеп, зур туй ясыйлар.
Һәр ырудан батырлар көрәшкән,курайчылар ярышкан, җырчылар җырлашкан. Аксакаллар, дәүләтле ат чаптырган, сунарчылар максат алышкан.
Җырны башкаручылар
үзгәртү«Уралым» җырын Марсель Кутуев, Абдулла Солтанов, Мәүләтбай Гайнетдинов һ. б. башкара.