Тәтеш II шәһәрчеге
Тәтеш II шәһәрчеге — Татарстан Республикасында археологик казылма урын. Ул соңгы бронза чоры - тимер гасыр башында (безнең эрага кадәр IX-VIII гасырларда) барлыкка килгән. Аннары Урта гасырларда Идел буе болгары, Алтын Урда чоры Тәтеш шәһәрчеген үсетерүче нигез булган, тип фаразлана. Бу традиция, хәзерге шәһәр тарихында дәвам итә [1] .
| Тәтеш II шәһәрчеге | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Тәтеш районы |
| Мирас статусы | федераль әһәмияттәге Россия мәдәни мирас объекты[d] |
 | Объект культурного наследия России федерального значения рег. № 161741044970006 (ЕГРОКН) объект № 1600490000 (БД Викигида) |
Урыны үзгәртү
Шәһәрчек Тәтеш шәһәренең төньягында урнашкан. Бер яктан Идел елгасының урындагы халык телендә «Вшиха» дит аталган борылышының яры, көнбатыш һәм көнчыгыш ягыннан ике чокыр белән уратып алынган. Шәһәрчек мәйданы — турыпочмаклы, төньяк-көнбатыштан көньяк-көнчыгышка кадәр сузылган, озынлыгы 120 м, киңлеге 20-30 м [2] .
Тикшеренү тарихы үзгәртү
Бистәнең барлыгы XIX гасырның икенче яртысыннан ук билгеле. Бу урында беренче археологик тикшеренү Н.Ф.Калинин тарафыннан 1949 елда үткәрелгән. Бу тикшерү барышында Тәтеш шәһәрчеге, Тәтеш II шәһәрчеге, торак пунктлар (Тәтеш һәм Богородица базары) һәм Тәтеш каберлеге булуы сүрәтләнгән.
2007 елда К.А.Руденко җитәкчелегендә Тәтеш II торак пунктын даими рәвештә өйрәнү эшен башланды. 2011 елга кадәр, тикшерүчеләр 200 квадрат метрдан артык мәйданны өйрәнделәр, бу мәдәни чыганакларның стратиграфик картинасын ачыкларга мөмкинлек бирде.
Алты катлам культуралы чыганаклар барлыгы билгеләнде. Беренче катлам XIX-XXI гасыр яткылыкларына туры килә.
1877 елда туган якны өйрәнүче С. М. Шпилевский, Тәтеш шәһәре татар кенәзе Тәтүш исеме белән бәйле башка мәгълүматлар бар дип билгели: «Хәзер таш чиркәү урнашкан урында таш биналарның берничә нигезе бар, имеш, биредә шушы кенәзнең йорты булган, диләр. Чиркәү өчен фундамент казыгыннар, берничә төр каберлек ачыла, шулай ук шактый гына татар тәңкәләре һәм төрле хатын-кыз бизәнү әйберләре, көмеш каешлар табыла, шулай ук урыны-урыны белән бил өчен яки кылыч портупиясы өчен хезмәт итә торган бляхалар табыла». С. М. Шпилевский Тетүшны даталаү XIV гасырга карый дип бирә. [3]
Шулай ук карагыз үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
Чыганаклар үзгәртү
Археологические раскопки. «Татарский энциклопедический словарь» Казань, Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998. ISBN 0-9530650-3-0
Әдәбият үзгәртү
- Казаков Е.П., Старостин П.Н., Халиков А.Х. Археологические памятники Татарской АССР. — Казань: Татарское кн. изд-во, 1987. — 240 с.
- Руденко К.А. Тетюшское II городище в Татарстане. — Казань: Изд-во "Заман", 2010. — 152 с. — ISBN 987-5-89052-055-5.
- Руденко К.А. Древние Тетюши. Археологическое исследование. — Казань: Заман, 2011. — 144 с. — ISBN 978-5-89052-064-7.
- Руденко К.А. Клад железных топоров с Тетюшского II городища в Татарстане эпохи раннего средневековья // Теория и практика археологических исследований. — 2014. — № 1. — С. 42—60.
- Руденко К.А. О характере взаимоотношений кочевых угров и оседлого населения Среднего Поволжья "в эпоху Великого переселения народов" (по материалам Тетюшского II городища в Татарстане // Теория и практика археологических исследований. — 2013. — № 2. — С. 58—74.
Тышкы сылтамалар үзгәртү
Тетюшское II городище: датировка и особенности материальной культуры
