Таир Хәлилов
Таир Бәкир улы Хәлилов (1940 елның 6 сентябре, Яңа Карабай, Кырым АССР) — кырымтатар язучысы, Украинаның Милли язучылар берлеге әгъзасы.
| Таир Хәлилов | |
|---|---|
| Туган | 6 сентябрь 1940 (83 яшь) Возрождение[d], Золотополенское сельское поселение[d], Ислам Төрек районы, Кырым АССР, РСФСР, СССР |
| Әлма-матер | Ташкәнт дәүләт аграр университеты[d] |
| Һөнәре | язучы |
Тормыш юлы үзгәртү
Таир Хәлилов 1940 елның 6 сентябрендә Кырым АССРның Иске-Кырым районы Яңа Карабай (хәзер Яңарыш) авылында туа. Әнисе — Фатыйма Хәлилова (1893—1945). Әтисе, Бәкир Хәлилов (1892 елда туган) — тәмәкечелек буенча танылган белгеч, Мәскәүдә Халык хуҗалыгы казанышлары күргәзмәсе (ВДНХ) катнашучысы. 1944 елның 18 маенда җиде кешедән торган гаиләне (әти-әни һәм биш бала) кулга алалар һәм конвой күзәтүендә Ислам Төрек тимер юл станциясенә алып киләләр. Аннан Кострома өлкәсенең Макарьев районына депортация ясыйлар.
Таир Хәлилов Үзбәкстанда балалар йортында үскән. Рус телле урта мәктәпне тәмамлаганнан соң, армиядә хезмәт итә. 1969 елда Ташкәнт авыл хуҗалыгы институтын тәмамлый, анда «галим-агроном, яшелчә һәм җиләк-җимеш үстерүче-виноградчы» белгечлеген ала. 1969 елдан 1971 елга кадәр Ташкәнт өлкәсенең «Ахангаран-2» садвинсовхозында эшли. 1971 елда Кырымга кайтырга омтыла, Эчке эшләр министрлыгы тарафыннан җибәрелә[1].
Кырымга 1990 елнып маенда кайта, Совет (Ичкин) районының Пушкино авылында яши.
Эшчәнлек үзгәртү
Таир Хәлилов Кырым татарларының депортацияләнүе турында сөйли торган «Тартып алынган Ватан» повестен язган. Туган телдә аны «Йылдыз» журналында 2008 елда № 1-6 һәм 2009 елда № 1 бастырып чыгаралар.
Иҗади мирас үзгәртү
Кырымтатар язучысының повесте бик кискен психологик. Лейтмотив — әти кешенең улын көтү. Николай Скиба (тарихчы, этнолог һәм арт-тәнкыйтьче) сүзләренә караганда, «үлем рухи киеренкелек хәтер яраларын ача, алар аша аның гаиләсен ата-баба җиреннән куу тарихы күренә».
Постмодернизм яки авангард йогынтысы Таир Хәлилов әсәрләрдә күзәтелә, ул «кеше яшәешенең чик халәтен тикшерә, бу аның әсәрләрен экзистенциализм фәлсәфәсенә якын итә, аерым алганда, "Соңгы сулышка кадәр" повестендә». Хәлиловның кайбер әсәрләре кырымтатар әдәбияты буенча мәктәп программасына кертелгән[2].
Әсәрләр үзгәртү
1985 — «Базилик исе»
1987 — «Беренче кар»
2008 — «Тартып алынган Ватан» повесте
Казанышлар үзгәртү
2018 елның 4 декабрендә Таир Хәлилов «Кырымтатар әдәбиятын үстерүгә керткән өлеш» махсус номинациясендә лауреат була.
Әдәбият үзгәртү
- Кандым Ю. К вопросу истории и современного состояния украинско-крымскотатарских литературных связей // КСО. 2003, 26 вереск.— 3 окт.
- Таир Халилов, Василий Портяк, Игорь Павлюк…. Курьер Кривбасса. 2005, декабрь, № 193
- Эльведин Чубаров Таир Халилов: «Они придумали изощренный способ уничтожения» (записано 20 сентября 2009 года) // Крымреалии. — 2017.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Эльведин Чубаров Таир Халилов: «Они придумали изощренный способ уничтожения» (записано 20 сентября 2009 года) // Крымреалии. — 2017.
- ↑ Рабочая программа предмета «Крымскотатарская литература»
Сылтамалар үзгәртү
- Библиотека украинской литературы. — Хәлилов Таир Бәкир улы
- Энциклопедия современной Украины. Крымскотатарская литература
- - Раздел 8. Таир Халилов. "До последнего вздоха …— YouTube
- Свидетельство о депортации Халилова Таира — Крым и крымские татары(үле сылтама)
- Парадигма морали в творчестве Таира Халилова(үле сылтама)
- Литературный Крым, август 2013