Сергей Костинский
Сергей Константинович Костинский (1867 елның 31 июле (12 августы), Мәскәү, Россия империясе — 1936 елның 21 августы, Пулково, РСФСР, ССРБ) — рус һәм совет астрономы, ил астрофотографиясенә нигез салучы, Петербург Фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты (1915), хакыйкый дәүләт киңәшчесе.
| Сергей Костинский | |
|---|---|
 | |
| Туган | 12 август 1867 Мәскәү, Россия империясе[1] |
| Үлгән | 22 август 1936[1] (69 яшь) Санкт-Петербург, РСФСР, СССР |
| Күмү урыны | Пулково обсерваториясе зираты[d] |
| Ватандашлыгы | Россия империясе.svg){kind=small} СССР |
| Әлма-матер | Мәскәү университетының физика-математика факультеты[d] |
| Һөнәре | йолдызбелгеч |
| Эш бирүче | Санкт-Петербург дәүләт университеты |
| Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] |
Тормыш юлы
үзгәртүСергей Костинский 1 нче Мәскәү гимназиясен тәмамлый һәм 1886 елда Мәскәү университетының физика-математика факультетына укырга керә, аны 1890 елда тәмамлый. 1894 елдан башлап гомер азагына кадәр Пулково обсерваториясендә эшли: башта югары штатлы астроном вазыйфасында; 1894 елның маеннан — адъюнкт-астроном, 1902 елның сентябреннән өлкән астроном булып эшли. Ике тапкыр (1898 һәм 1899) Рус астрономия җәмгыяте премиясенә лаек була. Берничә экспедициядә катнаша, шул исәптән тулы кояш тотылуын күзәтү өчен Яңа Җиргә бара (1896). 1900 елда Сергей Костинский Шпицберген утравында җир меридианы дугасының градус үлчәмен үткәрә[2]. 1916 елның гыйнварыннан — астрономиянең мактаулы докторы[3]. Хакыйкый дәүләт киңәшчесе дәрәҗәсен ала (1916).
1926 елдан 1933 елга кадәр Петроград университеты профессоры була. 1934 елның декабреннән — физика-математика фәннәре докторы (диссертация яклаудан башка)[3].
Ленинградта Пулково зиратында җирләнгән.
Төп фәнни хезмәтләре фотографик астрометриягә багышланган. Астрофотографияләрне күзәтү, үлчәү һәм эшкәртү методикасына берничә камилләштерү кертә. Күк фотосурәтләре (аерым алганда, пулково нормаль астрографында алынган), шул исәптән Каптейн планына кертелгән аерым күк өлешләренең фотосурәтләрен җыйган (бу фотосурәтләр «Пулково Пыяла Китапханәсе»нең нигезен тәшкил иткән[4]). Соңрак шул фотосурәтләрне Пулково обсерваториясендә алынган фотосурәтләр белән чагыштыру Каптейнның сайланган мәйданчыкларында 18 000 йолдызның үз хәрәкәтләре каталогын төзергә мөмкинлек бирә. Зур планеталар иярченнәренең фотосурәтләрен, аерым алганда, күзәтү өчен авыр булган Нептунның иярчене Тритон сурәтләрен ала, шул рәвешле аларның хәрәкәтләрен өйрәнү өчен кыйммәтле материал җыя ала. Соңрак бу материаллар, аерым алганда, Плутон һәм Сатурн иярченнәренең төгәл координатларын билгеләү өчен файдаланыла. Йолдызлы параллаксларны билгеләүнең фотографик алымнарын эшләгән. Астрофотографик тикшеренүләр методикасына берничә камилләшү кертә, астрофотографик күзәтүләр һәм фотосурәтләрне үлчәгәндә барлыкка килгән төрле хаталарны өйрәнә, аларны бетерү юлларын күрсәтә. 1906 елда фотопластинкада кысан куш йолдызларының ике күрше сурәтенең үзара тәэсир итешүен ачыклый. Киңлекләрнең үзгәрүчәнлеген тикшереп, 1893 елда хезмштендә Җир полюслары координаталарын билгеләү өчен киң обсерваторияләрнең үзгәрүе формуласын («Костинский формуласы») китерә.
1921 елның 5 ноябрендә Симеиз обсерваториясендә Сергей Белявский тарафыннан ачылган Ай кратеры һәм кече планета (3134 Kostinsky) Сергей Костинский исеме белән атала.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 Костинский Сергей Константинович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Дейч А. Н. К биографии С. К. Костинского
- ↑ 3,0 3,1 Дадаев А. Н. КОСТИНСКИЙ Сергей Константинович // Императорский Московский университет: 1755—1917: энциклопедический словарь / составители А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 355—356. — 894 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
- ↑ Описание Пулковской Стеклянной Библиотеки, archived from the original on 2004-11-05, retrieved 2021-11-16
Әдәбият
үзгәртү- Астрономический журнал, 1936, т.13, № 6.
- Дадаев А. Н. КОСТИНСКИЙ Сергей Константинович // Императорский Московский университет: 1755—1917: энциклопедический словарь / составители А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 355—356. — 894 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
- Дейч А. Н. К биографии С. К. Костинского (по архивным материалам). — ИАИ, 1957, вып.3, с.611-640.
- Перель Ю. Г. Выдающиеся русские астрономы. — М.,Л.: Гостехиздат, 1951, с.176-193.
- Колчинский И.Г., Корсунь А.А., Родригес М.Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. — Киев: Наукова думка, 1986. — 512 с.
- Эйгенсон М. С. С. К. Костинский (1867—1936). — Природа, 1950, № 12, с.62-67.
Сылтамалар
үзгәртү- РФА рәсми сайтында Сергей Константинович Костинский профиле
- Костинский Сергей Константинович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.