Wikipedia

Ригведа

«Ригведа» (санскр. ऋग्वेद, ṛgveda, «гимннар ведасы») — башлыча дини гимннар җыентыгы, һинд әдәбиятенең ведий телендәг тәүге билгеле комарткысы. «Ригведа» Веды дип аталган дүрт индуист дини текстына керә. «Ригведа», бәлки, б. э. к. якынча 1700-1100 елларда төзелгән һәм иң борынгы һинд-арий текстларының һәм дөньядагы иң борынгы дини текстларның берсе булып тора. «Ригведа»ның II—VII мандалы иң борынгы мандалларының берсе булып санала [3]. Гасырлар дәвамында ул бары тик авыз-тел традицияләрендә сакланган һәм, бәлки, беренче тапкыр тик иртә урта гасырлар дәверендә генә язылып алынган булырга тиеш[4]. «Ригведа» — Веданың иң борынгысы һәм әһәмиятлесе, борынгы һинд тарихын һәм мифологиясен өйрәнү өчен кыйммәтле чыганак. 2007 елда ЮНЕСКО «Ригведа»ны «Дөнья хәтере» исемлегенә кертте[5].

Ригведа
Нигезләнү датасы БЭК 1500[1]
Сурәт
Атама ऋग्वेद
Жанр дини әдәбият[d] һәм изге язма[d]
Басма яки тәрҗемәләре Rig Véda ou Livre des hymnes[d]
Автор Риши
Чыгыш иле  Һиндстан
Әсәр яки аның атамасы теле ведийский язык[d][1]
Җитештерү урыны Семиречье ведийское[d]
Мирас статусы Память мира[d][2]
Авторлык хокуклары статусы 🅮[d] һәм 🅮[d]
Создатель коллекции Вьяса һәм Пайла[d]
Кыскарулар җәдвәле аббревиатурасы RV.
 Ригведа Викиҗыентыкта

Этимологиясе үзгәртү

Ригведа сүзе — кушма (татпуруша), ике санскрит тамырдан: рич (санскр. ऋच्, ṛc, «данлау, гимн, шигырлар») һәм веда (vedа, «белем»).

Тексты үзгәртү

«Ригведа»[6] 1028 гимннан, күпчелеге төрле корбан ритуаллар яджня өчен тәгаенләнгән (яки 1017, ведий санскритта төзелгәнен исәпләмәгәндә, апокрифик валакхильядан (vālakhilya) — 8.49—8.59 гимннары) тора. Бу кыска гимннарның озын җыелмасы башлыча аллаларны мактауга корулы. Ул мандалалар дип аталган 10 китаптан тора.

Һәр мандала сукта (sūkta) дип аталган гимннан тора, алар, үз чиратында, «рич» (ṛc IAST), күплектә — «ричас» (ṛcas IAST) дип аталган аерым шигъри юллардан тора. Мандалалар озынлыгы буенча да, яше буенча да тигез түгел. «Гаилә (фамилия) китаплары», 2-7 мандалаллар, иң борынгы өлеше дип санала һәм озынлыгы буенча сайланып алынган, текстның 38%ын тәшкил иткән иң кыска китаплардан тора. Ригведа (8нче Мандала) һәм Ригведа (9нчы Мандала), мөгаен, шуңа ярашлы, 15 % һәм 9%ын тәшкил иткән төрле яшьтәге гимннарны кертә. Ригведа 1 (1нче Мандала һәм Ригведа 10 (10нчы Мандала) — иң яшь һәм иң озын китаплар текстның 37%ын тәшкил итә.

Саклануы үзгәртү

Ригведа ике төп шакх («тармаклары», ягъни мәктәпләре, редакцияләре): Шакала (Śākala IAST) һәм Башкала (Bāṣkala IAST) аркасында саклана. Текстның олы яшен исәпкә алганда, ул бик яхшы сакланган, бу ике редакция гамәлдә охшаш, тигез мәгънәле һәм җитди искәрмәләр кертмичә дә файдаланылуы мөмкин. Шакала белән Айтарея-брахман үзара бәйле. Башкала үз эченә киланины кертә һәм Каушитаки-брахмана белән бәйләнгән. Бу редакцияләр китапларның (Г. Гольденберг атаганча «orthoepische Diaskeunase») урнашу тәртибен һәм башка ведаларның редакциясе белән беррәттән иртә гимннар төзелгәннән соң йөзьеллыклар дәвамында сандхига охшаш орфоэпик төзәтүләрне үз эченә ала.

Төзелгән чордан алып сүзләр ике фаразда карала. Самхитапатхала сандхи өчен бөтен санскрит кагыйдәләре кулланыла, һәм аның тексты яттан сөйләү өчен файдаланыла. Падапатхала һәрбер сүз аерымланган, һәм ул истә калдыру өчен файдаланыла. Падапатха асылда — Самхитапатхага тәфсир, әммә алар икесе дә бер тигез итеп кабул ителә. Метрик дәлилләү ярдәмендә тергезелгән төп нөсхә текст (гимннарны риши ничек төзегән, шулай калдырырга ынтылган өчен төп нөсхә санала) каядыр алар арасында, шулай да Самхитапатхага якынрак, ята.

Оештырылуы үзгәртү

Китап, гимн һәм тезмә буенча (кирәк булса, шулай ук тезмә төзегәндә кулланылган стопа буенча (пада) — a, b, c һ. б.) киң кабул ителгән нумерлау схемасы. Мәсәлән, беренче пада -

  • 1.1.1 a agním īḷe puróhitaṃ IAST — «Агни я восхваляю, высшего жреца» һәм соңгы падасы —
  • 10.191.4 d yáthāḥ vaḥ súsahā́sati IAST — «синең яхшы җәмгыйәттә булуың өчен»

Шул ук вакытта Герман Грассман, валахильяны ахыргы өлешкә урнаштырып, гимннарны 1дән алып 1028гә кадәр нумерлаган.

«Ригведа»ның бөтен 1028 гимны да 1877 елгы Aufrecht редакциясендә гомуми алганда 10 552 шигырдан, яки 39 831 пададан тора. Шатапатха-брахмана 432 000 иҗектән тора диләр, ә шул ук вакытта Ван Ноотен һәм Холландың (1994 й.) метрик тексты гомуми алганда 395 563 иҗекле (яки, уртача алганда, падта 9.93 иҗек); сандхи аркасында иҗекләрне исәпләү бер төрлө түгел. Шигырларның күпчелеге джагати метрикасы (12 иҗектән торган пада), триштубх (11 иҗектән торган пада), вирадж (10 иҗектән торган пада), гаятри яки ануштубх (ике падала да — 8әр иҗек) белән язылган.

Эчтәлеге үзгәртү

Шулай ук карагыз: Ригведийские божества.

"Ригведа"ның төп аллалары — Агни (корбанлы ялкын), Индра (үзенең дошманы Вритраны үтергән өчен макталган кыю илаһи) һәм Сома (үзе шул үсемлектән яралган изге эчемлек яки үсемлек). Башка күренекле аллалар — Митра, Варуна, Ушас (таң) һәм Ашвины. Шулай ук Савитар, Вишну, Рудра, Пушан, Брихаспати, Брахманаспати, Дьяус (күк), Притхиви (җир), Сурья (кояш), Ваю (җил), Апас (су), Парджанья (яңгыр), Вач (сүз), Маруты, Адитьи, Рибху. Аллалар, күпчелеге ригведа елгалары (бигрәк тә Сапта Синдху (җиде агым) һәм Сарасвати елгасы), шулай ук төрле кече алачыклар, персоналар, төшенчәләр, күренешләр һәм предметлар чакырылалар. «Ригведа» шулай ук мөмкин булган тарихи вакыйгаларга, бигрәк тә ведий арийлары һәм аларның дошманнары, дасалар, белән көрәшенең өзек-өзек сылтамаларына таяна.

 
Деванагари язуында «Ригведа» манускрипты, XIX гасыр башы
  • Ригведа 1 (Мандала 1) 191 гимннан тора. 1.1 гимны Агнига юнәлтелә, һәм аның исеме — "Ригведа"ның беренче сүзе. Башка гимннар башлыча Агнига һәм Индрага мөрәҗәгать итә. 1.154 — 1.156 гимннары Вишнуга мөрәҗәгать итә.
  • Ригведа 2 (Мандала 2) башлыча Агни һәм Индрага арналган 43 гимннан тора. Аны гадәттә Гритсамада Шаунохотре ришисына (gṛtsamda śaunohotra IAST) кушалар.
  • Ригведа 3 (Мандала 3) башлыча Агни һәм Индрага мөрәҗәгать иткән 62 гимннан тора. 3.62.10 шигыр индуизмда мөһим санала һәм Гаятри-мантра дип атала. Бу китапта гимннарның күпчелеге Вишвамитре Гатхинега (viśvāmitra gāthinaḥ IAST) кайтарыла.
  • Ригведа 4 (Мандала 4) башлыча Агни һәм Индрага мөрәҗәгать иткән 58 гимннан тора. Бу индуизм китабында гимннарның күпчелеге Вамадева Гаутамага (vāmadeva gautama IAST) кайтарыла.
  • Ригведа 5 (Мандала 5) башлыча Агни һәм Индрага мөрәҗәгать иткән 87 гимннан тора, барсы да — аллалар Вишведевам, Марутам, икеләтә илаһи Митра-Варуна һәм Ашвинам. Ике гимн да Ушаска (таң) һәм Савитарга арналган. Бу китаптагы күпчелек гимннар Атри гаиләсенә (atri) кайтарыла.
  • Ригведа 6 (Мандала 6) башлыча Агни һәм Индрага мөрәҗәгать иткән 75 гимннан тора. Бу индуизм китабында гимннарның күпчелеге бархаспатья (bārhaspatya IAST) — Ангирас гаиләсенә кайтарыла.
  • Ригведа 7 (Мандала 7) Агни, Индрага, барсы да аллалар Вишвадевамга, Марутам, Митра-Варуне, Ашвинам, Ушас, Варуне, Ваюга (җил), Сарасвати һәм Вишнуга — икесенә, шулай ук башка аллачыкларга мөрәҗәгать иткән 104 гимннан тора. Бу китаптагы гимннарның күпчелеге Васиштха Майтраваурнига (vasiṣṭha maitravaurṇi ) кайтарылалар. Тап шунда беренче тапкыр «Махамритьюмджая-мантра» («Маруталарга» гимны, 59.12) очрый.
  • Ригведа 8 (Мандала 8) төрле аллаларга мөрәҗәгать иткән 103 гимннан тора. 8.49 — 8.59 гимннары — валахилья (vālakhilyа) апокриф. Бу китаптагы гимннарның күпчелеге Канва (kāṇva) гаиләсенә кайтарыла.
  • Ригведа 9 (Мандала 9) Сома Паваннага, веди диненең изге эчемлеген эшләүдә кулланылган үсемлеккә, багышланган 114 гимннан тора.
  • Ригведа 10 (Мандала 10) Агнига һәм башка аллаларга мөрәҗәгать иткән 191 гимннан тора. Ул Ведий цивилизациясе географиясен тергезүдә мөһим булган елгаларга багышланган Надистути-сукта догасыннан, һәм индуист традициясе өчен әһәмиятле Пуруша-суктадан тора. Ул шулай ук Насадия-суктадан (10.129), бәлки, Көнчыгышта иң билгеле булган Дөньяны барлыкка килтереү турында сөйләгән гимннан тора.

Риши үзгәртү

«Ригведа»ның һәрбер гимны йола буларак үзенчәлекле риши белән чагыштырыла, ә «гаилә китабының» (2-7нче мандалалар) һәр берсе билгеле риши гаиләсе тарафыннан төзелгән дип санала. Тезмә саннар кәмеп барган тәртиптә саналган һәм аларның кайсынадыр кайтарылган төп гаиләләр:

  • Ангирас: 3619 (бигрәк тә Ригведа 6 (Мандала 6)
  • Канва: 1315 (бигрәк тә Ригведа 8 (Мандала 8)
  • Васиштха: 1267 (Ригведа 7 (Мандала 7)
  • Вишвамитра: 983 (Ригведа 3 (Мандала 3)
  • Атри: 885 (Ригведа 5 (Мандала 5)
  • Бхиргу: 473
  • Кашьяпа: 415 (Ригведа 9 (Мандала 9) бүлеге)
  • Гритсамада: 401 (Ригведа 2 (Мандала 2)
  • Агастья: 316
  • Бхарадваджа/Бхарата: 170

Рус теленә тәрҗемә үзгәртү

Елизаренкова Татьяна Яковлевна 1989—1999 елларда "Ригведа"ны рус теленә тулысынча тәрҗемә иткән. Тәрҗемә ватан һиндологиясе, лингвистикасы һәм филологиясенең кыйммәтле өлеше булган аурупа элгәреләренең текст өстендә эшләвен шөбһәсез исәпкә ала.

Индуистик традиция үзгәртү

Индуистик традициягә ярашлы, Ригведа гимннары Вьяса Vyāsa җитәкчелегендә Ригведа Самхитуны безгә билгеле күренешендә (Пайда (Paila) итеп җыйган. Шатапатха-брахманга (Śatapatha Brāhmana) ярашлы, Ригведаның ижекләр саны — 432 000, алар кырык ел эчендәге мухурт (muhurtas) санына тиңләшә (30 мурт 1 көн тәшкил итә). Бандхуның (bandhu) астрономик, физиологик һәм рухи бәйлелеген ведий китаплары раслый.

Брахман (brāhmana) авторлары Ригведа ритуалларын тасвирлаган һәм интерпретацияләгән. Яска (Yaska) Ригведаның тәүге тәфсирчесе булган. XIV гасырда Саяна (Sāyana) изге китапка җинтекле аңлатма язган. Әлегә кадәр сакланып килгән бхашьяларга (bhāṣya) (комментарийларга) Мадхава (Mādhava IAST), Скандасвамин (Skaṃdasvāmin) һәм Венкатамадхава (Veṃkatamādhava) комментарийлары карый.

Датасы һәм тарихи реконструкциясе үзгәртү

 
Елгаларның атамасын күрсәткән Ригведа географиясе; шулай ук сват һәм Н зыяраты мәдәниятләренең таралуы китерелгән

Ригведа башка бүтән һинд-арий текстларыннан озынрак. Фридрих Макс Мюллер заманыннан бирле көнбатыш фәне аңа игътибарын юнәлткән. Ригведа язмалары фарсы диненең иртә веди дине зороастризм белән бәйле. Зороастризм һәм веди дине Арийлар һинд-иран мәдәниятенең иртә уртак диненнән үскән.

Ригведаның үзәге бронза быуат азагында формалашкан дип исәпләнә, шуның аркасында ул тоташ традициялә сакланып калган бронза гасыры иртә әдәбиятенең бердәнбер экземпляры булып тора. Гадәттә аны төзүне б. э. к. 1700-1000 елларга кайтарып калдыралар[7]

Алдагы гасырларда текст стандартлаштыруга һәм әйтелешен яңадан карап чыгуга (самхитапатха, падапатха) дучар ителде. Бу редакция б. э. к. VII гасыр[8] тирәсе тәмамлана.

Аның язмалары Һиндстанда б. э. к. V гасыр тирәсендә брахми хаты формасында язылган, ләкин озынлыгы буенча Ригведа белән чагыштырылган текстлар, күрәсең, Гупта һәм Сиддхам язмалары барлыкка килгәнгә, иртә Урта гасырларга,кадәр язылмаган булган. Урта гасырларда манускриптлар буенча укырга өйрәткәннәр, әмма, агач кабыгына яки пальма яфрагына язылгачтын һәм тропик һава торышы шартларында тиз җимерелчән булгач, Британ Һиндстанында басма матбугат барлыкка килгәнгәкадәр белем саклап калуда бик зур әһәмияткә ия була алмаган. Гимннар, алар төзелгән вакыттан алып, 1000 елга якын йола авыз-тел традициясендә саклана, һәм бөтен Ригведа, Мюллерның editio princeps редакциясеннән башлап, арытабангы 2500 ел дәвамында, шакхларда сакланган — теләсә кайсы башка танылган җәмгыятьтә тиңдәшләре булмаган коллектив хәтер каһарманлыгы.

Пураннар ВидагдхуПада авторы дип атыйлар[9]. Башка галимнар считают, ыслау плакар Ригведаның падакарасы — Стхавира Сак Айтарея Араньяки дип исәпли[10]. Төзелгәннән соң, текстлар тимер гасыр цивилизациясенең Үзәк фәлсәфәсе буларак, ведий руханиларының киң җәмгыяте тарафыннан сакланган һәм кодекска тупланган — кодификацияләнгән.

Ригведа җигүле көпчәкләре һәм металл (бронза) коралы булган хәрәкәтчән, күчмә культураны сурәтли. Кайбер галимнәр фикеренчә, тасвирлана торган география Пенджабка (Гандхарага) туры килә: елгалар төньяктан көньякка таба ага, таулар чагыштырмача ерак, ләкин шулай да буй җитерлек (сома — тауларда үсә торган үсемлек, аны читтән килгән сәүдәгәрләрдән сатып алырга туры килгән). Әмма гимннар, мөгаен, озак вакыт дәвамында, бәлки, һинд-иран чорыннан, б. э. к. икенче меңьеллык башыннан булган иске элементлар белән төзелгән. Шулай итеп, ведий арийләренең таш крепостьларны җимерүе турында белдерүләр һәм бигрәк тә Индраның Һинд үзәне цивилизациясе шәһәрләре турында сүз барамы, әллә алар Югары Һиндтан 400 км ераклыкта, Һиндукуш таулары артында, хәзерге Әфганстанның төньяк һәм Төркмәнстанның көньяк территориясендә урнашкан борынгы һиндарийлар һәм БМАК мәдәнияте (Бактрия-Маргиан археология комплексы) арасындагы бәрелешләргә карыймы — шундый фикер аерымлыгына китерә.

Теләсә кайсы очракта да, текстның күпчелек өлеше, хәтта ул иртә шигъри традицияләргә нигезләнеп, Пенджабта төзелгән булса да, анда (соңгы Ведалардан аермалы) юлбарыслар турында да, дөге турында да бер генә искәртү дә юк, һәм ведий мәдәнияте Һиндстан тигезлекләренә Ригведа төзелгәннән соң гына үтеп кергәннер дигән фикер туа. Шулай ук, текстта тимер турында да телгә алынмый. Төньяк Һиндстанда тимер гасыры б. э. к. XII гасырда с Кара һәм кызыл керамика мәдәниятеннән (Black and Red Ware — BRW) башланган. Бу чор Ригведаны кодификацияләүне башлау вакыты сыйфатында (аерым гимннарны китапларда тәртипкә салу, иртә метрик текстка сандхи (sandhi) һәм падапатхи (padapatha) (сандхины бүлү юлы белән) текстын куллану һәм иртә Ведалар төзү юлы белән самхитапатхи (samhitapatha) төзәтү) киң кабул ителә. Бу вакыт, мөгаен, ведий мәдәнияте үзәген Пенджабтан хәзерге Уттар-Прадешка күчереп, иртә Куру династиясе белән туры киләдер.

Ригведада булган ходайларның һәм алиһәләрнең кайбер исемнәре прото-һинд-аурапа диненә нигезләнгән башка дини системаларда очрый: Дьяус-Питар борынгы грек Зевс, латин Юпитеры (deus-pater дан) һәм герман Түр (Tyr) (Tyr) белән охшаш; фарсы Митрасы (Mithra) белән охшаш; Ушас — грек Эосы белән һәм латин Аврорасы белән охшаш; һәм чынмы-юкмы, Варуна борынгы грек Ураны һәм хетт [Арунасы]] белән охшаш; Ниһаять, Агни яңгырауы һәм мәгънәсе буенча латинча «ignis» сүзе һәм рус телендәге «ут» сүзе белән охшаш.

Кайбер авторлар Ригведадагы астрономик сылтамаларны күзәткән, һәм аларны б. э. к. 4 меңьеллык һинд неолиты вакытына күчерергә мөмкинлек бирә. Бу карашны нигезләү бәхәсле булып кала.

Казанас (Kazanas) (2000) «Арий басып керүе теориясе» каршы бәхәстә борынгы Сарасвати һәм Гхаггар-Хакры иртә ригведа елгаларын идентификацияләп һәм глоттохронологик аргументларга нигезләнеп, 3100 ел тирәсе датаны күз уңында тота. Галимнәрнең төп фикеренә бәхәстә торып, тарихи лингвистиканың төп карашларына диаметраль капма-каршы тора һәм бәхәсле булып калган соңгы прото-һинд-аурапа телен б. э. к. 3000 ел тирәсенә каратуы Һиндстаннан чыгу теориясен хуплый.

Әмма Сарасвати елгасы белән дәлил күпмедер ышандырырлык түгел, чөнки индоарийлар [Һиндстан]]га килеп, иһинд-иран гидронимнарын үзләре белән күчергәне мәгълүм. Аерым алганда, Сарасвати елгасы аналогы иранда — Харахваити (иран телендә «с» өне «х» өненә күчә) була.

Ригведада флора һәм фауна үзгәртү

Атлар Ашва (Asva), Таркшья (Târkshya) һәм мөгезле эре терлек Ригведада мөһим роль уйный. Шулай ук филгә (Хастин (Hastin), Варанага (Varana), дөягә (Устра (Ustra), бигрәк тә 8нче Мандалада 8, буйволга (Махиша (Mahisa), арсланга (Симха (Simha) һәм гаурга (Gaur) сылтамалар бар. Ригведада шулай ук кошлар — (Майура (Mayura) тавис кош һәм кызыл, яки «брахман» үрдәк (Anas Casarca) Чакравака (Chakravaka) искә алына.

Хәзерге чор һинд карашлары үзгәртү

Ригведаны индуистларча кабул итү баштагы эчтәлек ритуальлегеннән ныгърак символик яки мистик интерпретацияләүгә күчә. Мәсәлән, хайваннарны корбан итеп чалуны тасвирлаулар аларны туры мәгънәсендә үтерү түгел, әмма хич-тойгылар тәҗрибәсе чикләренә чыгу ягъни трансцендентлы процесслар дип карала. Билгеле булганча, Ригведа галәмнең дәүмәле чиксез дип, аны ике категориягә: «түбән» (көтелмәгән хәлләр, парадокслар, белән тутырылган объектларга караган) һәм «югары» (парадокслардан азат булган кабул итүче субъектка караган) бүлә. Арья Самаджга нигез салучы Даянанда Сарасвати һәм Шри Ауробиндо китапны рухи аңлатуны (интерпретацияләүне) сызык өстенә алган.

РВ 7.95тә, бөек елга буларак данланучы таудан диңгезгә табан аккан Сарасвати елгасы кайчагында, бәлки б. э. к. 2600 елда һәм, мөгаен, б. э. к. 1900 елга кадәр, корыган Гхаггар-Хакра елгасы белән тәңгәлләштерелә. Сарасвати башта Әфганстаннагы Гильмен елгасы булган дигән башка фикер дә бар. Индуист милләтчелеге өчен мөһим әһәмияткә ия бу мәсьәләләр (карагыз: мәсәлән, Амал Киран һәм Шрикант Г. Талагери) һинд-арий миграциясе («Арий басып керү теориясе» дип аталучы) һәм ведий мәдәнияте һәм ведий санскриты Һинд үзәне цивилизациясесеннән («Һиндстаннан чыгып китү теориясе» тип аталучы) барлыкка килгәнлеге, мөһим әһәмияткә ия булган бәхәсләргә (дебаты) бәйле. Субхаш Как гимннар оештыруда астрономик код яшеренгән дип белдергән. Шулай ук, Бал Гангадхар Тилак, Ригведадагы астрономик параллельләргә нигезләнеп, үзенең «The Orion» (1893) китабында, ригведа мәдәнияте Һиндстанда б. э. к. 4нче меңъеллыкта барлыкка килгән ди, һәм үзенең «Arctic Home in the Vedas» (1903) китабында арийларның арктик өлкәләрдән көньякка Бозлык чоры башында килү гипотезасын (академик булмаган дип танылган) тәкъдим итә.

Шулай ук карагыз үзгәртү

  • Раса (ведическая река)
  • Ригведийские божества

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ 1,0 1,1 Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins — Pimlico, 1998. — ISBN 0-7126-6612-5
  2. ↑ http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/memory-of-the-world/register/full-list-of-registered-heritage/registered-heritage-page-7/rigveda/#c190310
  3. ↑ Степанянц М. Т., Шохин В. К. Индийская философия: энциклопедия. 2009 г. «Самыми древними считаются мандалы II—VII, соотносимые с именами родоначальников кланов певцов-„визионеров“: Гритсамадой, Вишвамитрой, Вамадэвой, Атри, Бхарадваджей, Васиштхой. Мандала VIII, примыкающая к „фамильным“, приписывается жреческим родам Канвы и Ангираса. Мандала IX выделилась, возможно, из „фамильных“ как собрание гимнов, посвящённых божеству сакрального „божественного напитка“ Соме Павамане. Мандалы I и Х, составленные в целом позднее названных, не соотносятся с конкретными кланами и сакральными объектами»
  4. ↑ сакланып калган иң борынгы манускрипттар XIгасыр менән билдәләнә.
  5. ↑ Rigveda. UNESCO. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды. 2009-12-20 тикшерелгән.
  6. ↑ Существуют некоторые сложности относительно употребления термина «Веда», который обычно применяется также и к текстам, связанным с определённой самхитой, таким, как Брахманы или Упанишады. Термин «Ригведа» обычно используется для именования только Ригведа-самхиты, и тексты наподобие Айтарея-брахманы считаются не частью «Ригведы», а скорее связанными с «Ригведой» в традиции определённой шакхи.
  7. ↑ Оберлис (Oberlies) (издание 1998 г., стр. 155) относит формирование самых молодых гимнов в Мандале 10 к 1100 г. до н. э. Оценки древнейших гимнов по методу terminus post quem гораздо более неопределённы. Оберлис (с. 158), основываясь на «совокупных свидительствах», определяет большой промежуток времени: 1700—1000 гг. до н. э. Энциклопедия индоевропейской культуры (EIEC) (см. Индоиранские языки, с. 306) даёт промежуток 1500—1000 гг. до н. э. Определённо, гимны сформировались позже индо-иранского разделения около 2000 г. до н. э. Древние элементы Ригведы могли появиться только через достаточно большое число поколений после этого времени, филологические оценки относят большую часть текста ко второй половине второго тысячелетия до н. э.
  8. ↑ Ольденберг (Oldenberg) (с. 379) датирует его концом периода Брахман, отмечая, что старейшие Брахманы всё ещё содержат ненормализованные цитаты из Ригведы. Период Брахман проходил позже составления самхит остальных Вед, растянувшись около IX—VII веков до н. э. Это может означать, что редакция текстов в том виде, в котором они дошли до нас, была завершена примерно в VII веке до н. э. Энциклопедия индо-европейской культуры (EIEC) (с. 306) также говорит о 7 в. до н. э.
  9. ↑ Шатапатха-брахмана ссылается на Видагдха Сакалью без обсуждения чего-либо, относящегося к Падапатхе, и ни одна грамматическая работа не ссылается на Видагдху как падакару. Однако Брахманда-пурана и Ваю-пурана говорят, что он был Падакарой Ригведы. Шатапатха Брахмана старше, чем Айтарея-араньяка. Айтарея Араньяка обычно датируется VII веком до н. э. (Jha, Vashishta Narayan. 1992. A linguistic Analysis of the Rgveda-Padapatha. Sri Satguru Publications. Delhi)
  10. ↑ Рикпратисакхья из Саунаки также ссылается на Стхавиру Сакалью. (Jha, Vashishta Narayan. 1992. A linguistic Analysis of the Rgveda-Padapatha. Sri Satguru Publications. Delhi)

Басмалар үзгәртү

  • Friedrich Max Müller, The Hymns of the Rigveda, with Sayana's commentary, London, 1849-75, 6 vols., 2nd ed. 4 vols., Oxford, 1890-92.
  • Theodor Aufrecht, 2nd ed., Bonn, 1877.
  • V. K. Rajawade et. al., Rgveda-samhita with the commentary of Sayanacarya, Pune, 1933-46, 5 vols. Reprint 1983.
  • B. van Nooten und G. Holland, Rig Veda, a metrically restored text, Department of Sanskrit and Indian Studies, Harvard University, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 1994.

Тәрҗемәләр үзгәртү

  • Латинский: F. Rosen, Rigvedae specimen, London, 1830
  • Французский: A. Langlois, Paris 1948-51 ISBN 2-7200-1029-4
  • Английский: Ralph T. H. Griffith, Hymns of the Rig Veda (1896)
  • Немецкий: Karl Friedrich Geldner, Der Rig-Veda: Aus dem Sanskrit ins Deutsche übersetzt Harvard Oriental Studies, vols. 33, 34, 35 (1951), reprint Harvard University Press (2003) ISBN 0-674-01226-7
  • Русский: К. Я. Елизаренкова. Ригведа. [В 3 к.]. (Серия «Литературные памятники»). М.: Наука,1989-99.
Мандалы I—IV. 1989. 768 с. (2-е изд., испр. — 1999. 2500 экз.)
Мандалы V—VIII. 1995. 752 с. (2-е изд., испр. 1999. 2500 экз.)
Мандалы IX—X. 1999. 560 с. 2500 экз.
  • Венгерский: Laszlo Forizs, Rigvéda — Teremtéshimnuszok (Creation Hymns of the Rig-Veda), Budapest, 1995 ISBN 963-85349-1-5

Библиографиясе үзгәртү

  • Гинер П. А. Тайный язык «Ригведа». — М.: РГГУ, 1998. — С.
  • Елизарова К. Я. Слова и вещи в «Ригведа». — М.: Восточная литература, 1999. — С.
  • Елизарова К. Я. О снах в Ригведа и Атхарваведа // «Стаканда». Сборник статей памяти Г. А. Зогафа. СПб.: Центр «Петербургское востоковедение», 1995. — С.209-221.
  • Майданов А. С. Тайны великой «Ригведа». — М.: УРСС, 2002. — С.
  • Огни Б. Л. Структура мифологические текстов «Ригведа». (Ведическая космогония). — М.: Наука, 1968. — С.
  • Paul D. Tate. Comparative Hermeneutics: Heidegger, the Pre-Socratics, and the «Rgveda» // Philosophy East and West, Vol. 32, No. 1 (Jan., 1982), pp. 47-59

Комментарийлары

Филологиясе

  • Thomas Oberlies, Die Religion des Rgveda, Wien 1998.
  • Oldenberg, Hermann: Hymnen des Rigveda. 1. Teil: Metrische und textgeschichtliche Prolegomena. Berlin 1888; Wiesbaden 1982.
  • — Die Religion des Veda. Berlin 1894; Stuttgart 1917; Stuttgart 1927; Darmstadt 1977
  • — Vedic Hymns, Sacred Books of the East, vol, l. 46 ed. Фридрих Макс Мюллер, Oxford 1897

Тарихы

  • Frawley David: The Rig Veda and the History of India, 2001.(Aditya Prakashan), ISBN 81-7742-039-9
  • N. Kazanas, A new date for the Rgveda Philosophy and Chronology, (2000) ed. G C Pande & D Krishna, special issue of Journal of Indian Council of Philosophical Research (June, 2001)
  • Lal, B. B. 2005. The Homeland of the Aryans. Evidence of Rigvedic Flora and Fauna & Archaeology, New Delhi, Aryan Books International.
  • Talageri, Shrikant: The Rigveda: A Historical Analysis, 2000. ISBN 81-7742-010-0
  • Kak, Subhash: The Astronomical Code of the Rigveda, Delhi, Munshiram Manoharlal, 2000, ISBN 81-215-0986-6.
  • Tilak, Bal Gangadhar: The Orion, 1893.

{{}}== Сылтамалар ==


Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ригведа&oldid=4114145