Ниеншанц

Ниеншанц (шведча Nyenskans, «Нева ныгытмасы») — кирмән, шведларның Ниен (швед. Nyen), яки Ниеншадт шәһәренең төп ныгытмасы. Кала һәм аны саклаучы кирмән Охта елгасының Невага койганчы урынында урнашкан.

Ниеншанц
швед. Nyenskans
Нигезләнү датасы	1611
Нигезләүче	Швеция
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Санкт-Петербург һәм Ниен[d]
Имеет границей	Нева һәм Охта (Нева кушылдыгы)
Мирас статусы	выявленный объект культурного наследия России[d]
Современное состояние	разрушенный[d]
Хәләте	закрыто навсегда[d]
Беренче язма телгә алу	1611
Ниеншанц Викиҗыентыкта

Ниеншанц кирмәне Охта борынын били, төньяк-көнчыгыштан Ниеншанцка каршы булган Ухтаның сул ярына, ә көнбатыштан Неваның сул ярына чыгып тора. Ниеншанц шәһәре Охта елгасының уң ярында, аңа Чернавка елгасының койган урынында урнашкан. Бу елганың Охтага койган урынында, аның уң ярында Базар мәйданы була һәм шәһәрнең ратушасы тора, ә югарырак шул ук ярда лютеран чиркәве һәм мәктәп урнашкан.

Ниеншанц һәм Ниеншанц торган территорияләр Петербургның Красногвардейск җирләренә карый. Бинада шәһәр бастионнарың берсе урынында, 2000 елның 15 июнендә граниттан «Ниеншанц кирмәне» дигән истәлекле билге ачыла.

Тарихы

Ниеншанц кирмәненә 1611 елда Выборг трактатын үтәмәү сылтавы белән Россиядән тартып алынган җирләрдә швед полководецы Эверт Горн нигез сала. Шәһәр һәм кирмән исемнәренең альтернатив вариантлары — Ниеншанц, Шлотбург, Канец булган.

1500 елгы Водь пятинасының язма китабында Охта тамагындагы торакларның башлангыч тасвирламасы китерелә (18 йорттан торган өч авыл).

Билгеле булганча, Иван Грозныйның инженер-фортификатор Иван Выросток П.Петров белән бергә 1557 елда Нева елгасының тамагында порт-шәһәр төзелеше белән җитәкчелек иткән. Билгеле булуынча, бер биредә 1615 елда Ивангород, Ладогадан, Нарва, Новгород, Норин, Релгән һәм Стокгольмнан 16 кораблар килгән.

1990 еллар уртасына кадәр Охта урынында ССРБ Петрозаводскиның эшләп торучы цехлары була. Предприятие ябылганнан соң һәм 2000 еллар уртасына кадәр биналар ташландык хәлдә була.

1992-1998 елларда П.Е. Сорокин җитәкчелегендә археология экспедициясе казыну эшләре үткәрә, нәтиҗәдә Нева һәм Охтаның сул яры арасындагы территорияләр 2001 елда рәсми рәвештә археология һәйкәлләре дип игълан ителә һәм саклау астына алына. Бу территорияда «700 лет Ландскрона, Невское устье, Ниеншанц» музее ачыла.

Төзелеш өчен комплекслы эзләнү белән бәйле бишьеллык дәвамында компания заказы буенча 4,4 гектар мәйданда казу эшләре алып барыла. Эшләрне Н. Соловьев җитәкчелегендә Санкт-Петербург Фәннәр академиясе матди мәдәният тарихы институтының археология экспедициясе (1,7 гектар мәйданда) һәм П. Сорокин җитәкчелегендә Төньяк-Көнбатыш мәдәни һәм табигый мирас фәнни-тикшеренү институты (2,7 гектар мәйданда) башкара. Гомуми мәйданы 2,4 гектар булган мәдәни мирас участоклары табыла. Шуның 0,8 гектар «Газпром нефте» биләмәсендә урнашкан, ә 1,6 гектар кала милке булып кала.

2009 елның 21 августында КГИОП карары белән мәдәни мирас объекты ачыкланган территория сизелерлек киметелә, аның составына үзәк өлеше чыгарыла.

2010 елда казу эшләрен ИИК РФА археология группасы дәвам итә.

Ниеншанц территориясендә үтә торган археологик эзләнү Россия территориясендә үтә торган масштаблы чара булып тора.

Чыганаклар

• Первушина Елена Владимировна. Музеи Петербурга. Большие и маленькие. — Центрполиграф (Москва), МиМ-Дельта (Санкт-Петербург), 2010. — 398 с. — ISBN 978-5-227-02083-3.
• Пименов.Г.Ю. Нева и Ниеншанц. — М.: Российский архив, 2003. — 472 с. — ISBN 5-86566-045-4.