Катынь җинаяте: юрамалар арасында аерма

[[Файл:Trzy krzyze.jpg|right|300px|thumb|"Катынь" Хәтирәистәлек комплексы]]

[[Файл:Katyn - decision of massacre p1.jpg|right|300px|thumb|СталинСталинның "Польша әсирләреәсирләрен атуыату" чишүенең кулкарарына куюы]]

'''Катынь җинаяте''' яки '''Катынь атышы''' ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Катынь_җинаяте ''Katın' cinäyäte'']; {{lang-pl|zbrodnia katyńska}}) — [[1940 ел]]ның язында күп бер төркем [[Польша]] кешеләренең НКВД [[СССБССРБ]] ЭЭХК тарафыннан атышыатып үтерелүе. Үтерелгәннәр арасында Польша Татартатар офицерлары, һәм зыялылары булган.

=== Совет-Польша сугышы ===

Совет-Польша сугышы вакытында , [[1920]] елда, Кызыл Армия Тухачевский җитәкчелегендәҗитәкчелегендәге Кызыл Гаскәр [[Варшава]]га һөҗүменһөҗүм иткән. Польша маршалы Пилсудский Татар Улан гаскәрләренә Тухачевский армиясенармиясе артыннан һөҗүм итәргә боерык биргән. 14 августындаавгустта, сугышның хәлиткеч мизгелләрдәмизгелләрендә, Татар Уланнары Тухачевский Армиясенгаскәрләренә һөҗүм иткәннәр һәм Кызыл АрмиясеАрмия качаргакачып дучаркитәргә булган.мәҗбүр була.

Күп Советсовет гаскәриләре әсирлеккә эләккән: [[Русия]] чыганаклары буенча 200 мең кеше, 80 мең әсирлектә үлгән, [[Польша]] чыганаклары буенча - 80 мең кеше, 20 мең әсирлектә үлгән.

[[Файл:MolotovRibbentropStalin.jpg|right|300px|thumb| Молотов-РепентропРиббентроп килешүенә кул куюыкую. РибентропРиббентроп һәм Сталин Молотов аркасында]]

[[1939]] елның 1-нче сентябрендә Польша дәүләтендәүләтенә Фашистфашист ГерманияАлманиясе һөҗүм иткәниткәч, [[Икенче бөтендөнья сугышы]] башландыбашлана. 1939 елның 17-нче сентябрендә [[ССРБ]] [[ЭККА Польша походы|Кызыл Гаскәрен Польшага җибәргән]]. Бу һөҗүмеһөҗүм [[Молотов һәм Риббентроп килешүе|Риббентроп-Молотов килешүе]] буенча ясалган. Күп кенә [[Польша]] гаскәриләре, зыялларызыялылары НКВД әсирлегендәәсирлегенә эләккән.

[[1936]] елның язында Польша Гаскәрендә Татар эскадроны, 13-нче Вильно полкы оешкан. [[1939]] елның сентябрь ахырында фашистларфашистларга каршы Медыка янындагы сугышындасугышта Татар эскадроны батырлыкныбатырлык күрсәтеп чигенергә дучар булган. Фашистлар һөҗүмнәренә карамастан Татар эскадроны өлеше фашист чолганышыданчолганышыннан чыгып котылган, ләкин бүтән Татар эскадроны өлеше Фашист һәм Совет әсирлегенә эләккән.

[[Варшава]]ны буйсындырганнан соң алман фашистлары татарларгататарлардан үч алганнар: Варшава Татартатар зиратын мәсхәрәләгәнмәсхәрәләгәннәр, аның урынына танк ангары оештырылган,оештырганнар. фашистларФашистлар Варшава Татартатар мәчетен җимергән,; байтатар Татармөфтиятенең мөфтиятебай архивы юк иткәнителгән, Польша Татартатар китапханәсе яндырганяндырылган. Күп Татар эскадроны гаскәриләрегаскәриләренең күпчелеге Польша, бүтәнһәм Аурупаның Европабашка дәүләтедәүләтләрендәге антифашисткаршылык каршылыгынахәрәкәтенә кушылганкушылганнар. Совет окупациясеоккупациясе заманында берничә Татартатар мәчетләремәчете җимерелгәннәрҗимерелгән.

Совет әсирлегенә эләккән Польша Татартатар эскадроны гаскәриләре гомуми Польша әсирләре язмышыязмышын НКВД лагерьләрендәлагерьларында кичергәннәрүткәргәннәр.

== Катынь фәҗигәсефаҗигасе ==

Сталин Совет-Польша сугышында (1920) җиңелүеҗиңелгәне өчен үч итәсе килеп бөтенесеитеп, Польша әсирләрен "атарга" атырга хөкем иткән. 1940 елда Польша әсирләре Катынь урманында атып үтерелгән (4 421 кеше). Бүтән урыннарда: Старобельск, Осташковск, Украина, Белоруссия лагерьләрендә 21 857 Польша офицерлары, зыялылары атып үтерелгән. Үтерелгән Польша гаскәрие арасында татар офицерлары да булган.

== Хәтирә Истәлек ==

[[Файл:KatynPL-wejscie.jpg|right|300px|thumb|Катынь ХәтирәИстәлек Комплексыкомплексы капкасы]]

Катынь урманында ХәтирәИстәлек Комплексыкомплексы 2000 елда ачылган. Хәрби зиратында 4241 үтерелгән Польша офицерлары күмелгән, үтерелгән татар офицерларыофицерларының кәберләрекаберләре дә бар.

ҺәрҺәрбер Катынь хәтерХәтер Гыйбәдәтендәгыйбадәтендә татар мөселман рухание катнаша.