|
|дата = [[25 июнь]] [[1950]] — [[27 июль]] [[1953]] — х.в.
|урын = [[Корея]] ярымутравы
|сәбәп = Ким Ир Сен тарафыннанСенның Кореяны берләштерүберләштерергә тырышуы
|нәтиҗә = Кореяның [[Корея Халык Демократик Җөмһүрияте]] дәүләтенә һәм [[Корея РеспубликасыҖөмһүрияте]] дәүләтенәдәүләтләренә бүленешебүленүе
|көндәш1 = Көньяк Корея <br> БМО:<br>
Бельгия<br>
Люксембург<br>
Нидерланды<br>
[[АКШ]]<br>
[[Таиланд]]<br>
[[Төркия]]<br>
[[Филиппиннар]]<br>
Филиппины<br>
[[Франция]]<br>
[[Хәбәшстан]]<br>
Эфиопия<br>
[[Британ империясе]]:<br>
[[Бөекбритания]]<br>
[[Австралия]]<br>
[[Яңа Зеландия]]<br>
[[Канада]]<br>
[[Африка берлеге]]<br>
|көндәш2 = [[Төньяк Корея]]<br>
[[Кытай Халык Җөмһүрияте]]<br>
СССБ[[ССРБ]] (рәсми түгел)
|көндәш3 =
|көндәш4 =
|командир1 = Көньяк Корея - [[Ли Сын Ман]]<br>
АКШ (БМО) [[Дуглас Макартур]]<br>
АКШ (БМО) [[Мэтью Риджуэй]]<br>
АКШ (БМО) [[Марк Кларк]]
|командир2 = Төньяк Корея - [[Ким Ир Сен]]<br>
Төньяк Корея - [[Пак Хон Ён]]<br>
Кытай Халык Җөмһүрияте - [[Пэн Дэхуай]]
|командир3 =
|командир4 =
}}
'''Корея сугышы''' (tat.lat. ''[http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Корея_сугышы Koreya suğışı]'')- — [[Корея Җөмһүрияте|Көньяк Корея]] һәм [[КХДҖ|Төньяк Корея]] арасында кораллы низаг. Корея сугышы [[1950]] елның 25 июнендә башлана, [[1953]] елның 27 июлендә вакытлы килешү имзалана, ә [[2013]] елның 30 мартында Төньяк Корея "сугыш хәлен" яңадан игълан итә.
Рәсми рәвештә шушы сугышта Көньяк Корея ягында [[Берләшкән Милләтләр Оешмасы]] көчләре ([[АКШ]], [[Бөекбритания]] һәм төрле союздашлар) Көньяк Корея ягында катнашалар, һәм Төньяк Корея көчләре ([[Кытай]] көчләре үз теләкче булып санала, [[СССБССРБ]] очучылары рәсми түгел) катнаша.
[[Корея]] сугышы [[СССБССРБ]] һәм [[АКШ]] туры булмаган сугыш булып исемләнәсанала.
== Низаг тарихы ==
[[Файл:Korean-War-june-aug-1950.png|thumb|left|250px|Төньяк Кореяның беренче һөҗүме (июнь-август 1950)]]
[[Файл:Korean-War-sep-nov-1950.png|thumb|left|250px|АКШ һәм аның союздашларының окупацион һөҗүме. сентябрь-ноябрь, 1950)]]
[[Файл:Korean-War-nov-50-jan-51.png|thumb|left|250px|Төньяк көчләр тарафыннанкөчләрнең Кореяны АКШ гаскәрләреннән азат итүитүе. Кышкы һөҗүм (ноябрь 1950 — гыйнварь 1951)]]
[[Корея]] [[1910]] елдан [[ЯпониЯпония]]ягә тарафыннанбуйсындырылган буйсындырыган идебула.
[[1945]] елның 8 августында Совет Берлеге [[АКШ]] белән имзалангантөзелгән [[Ялта килешүләре]] килешүләре буенча ЯпониягаЯпониягә сугыш игълан итә. Совет гаскәре Квантун армиясен тиз арада тар-мар итә.
10 августта СССБССРБ һәм АКШ 98-паралелендә бүләргә килешәләр. [[1945]] елның декабреннән Корея вакытлы СССБССРБ һәм АКШ, БМО идәрәсендәвакытлы идарәсендә.
Көньякта [[Ли Сын Ман]] президент булып сайлана, Төньякта Ким Ир Сен Хезмәт Фиркасефиркасы җитәкчесе булыпбуларак, идәрәидарә итә. [[1949]] елга кадәр Совет һәм АКШ гаскәрләре Кореядан чыгарыла. Көньяк һәм Төньяк арасында бәрелешләр башланаларбашлана.
=== Корея сугышысугышының йөрешебарышы ===
[[1950]] елның 25 июнендә Төньяк Корея көчләре 38-паралельпараллель чиген үтеп чыгалар. Уңышлы һөҗүм нәтиҗәсендә, 28 июнендәиюндә Ким Ир Сен гаскәрләре Көньяк Кореяның башкаласын - [[Сеул]]ны буйсындыра.
25 июньдә АКШ [[БМО Иминлек ШурасынШурасы]]н чакыраҗыя. ШушыБу утырышта СССБССРБ вәкилләре булмыйларкатнашмый, шуңа күрәнәтиҗәдә АКШ окупационокупация планы раслана.
[[1950]] елның 26 июлендә БМО пәрдәсе астында АКШ һәм аның союздашларысоюздашларының Төньяк Кореягә каршы интервенциясе башлана.
15 сентябрьдә БМО пәрдәсеисеме астында 5 АКШ дивизиясе, 5 Көньяк дивизия, Бөекбритания бригадасы һәм 1120 очкыч белән Төньяк Кореяга каршы окупационһөҗүм һөҗүмен башлыйларясала. Сентябргә кадәр Төньяк көчләркөчләре тулысынча диярлек тар -мар ителә диярлек.
[[Кытай]] хөкүмәте 38-параллеленпараллельне АКШ көчләре кисеп үтүеүткән очракта сугышка керүенкерәчәген белдерә. [[1950]] елның 8 октябрендә АКШ гаскәре 38-параллеленпараллельне кисепүтеп үтәләрчыга. 25 октябрьдә Кытай көчләре сугышка керә. Шушы каршы һөҗүм нәтиҗәдә АКШ 7- нче полкы, 8- нче армияармиясе тар мар ителә.
[[1951]] елның 4 гыйнварендә Төньяк Корея һәм Кытай көчләре Сеулны яңадан алалар. 8- нче американАмерика армиясе чигенә, АКШ көчләре кыен хәлгә эләгәләр, хәтта атом бомбасыбомбасын куллануынкуллану уйланауйланыла.
[[Корея]] сугышында ике яктан да бик күп хәрби җинаятьләр ике яктан кылына. [[АКШ]] хәрби көчләре напалм, химик кораллар куллана идекулланган, күләмле Төньяк Корея кешеләрен күпләр үтерү сәясәтен үткәрә иде. Америка авиациясе Төньяк Кореянең шәһәрләрен (аеруча ПхеньянПхеньянны) тулысынча җимерә диярлек җимерә.
Совет очучылары тарафыннан [[АКШ]]ның күп очкычларныочкычларын бетерүдәнбетергәннән соң АКШ президенты Труман атом коралы кулланырга ниятләгән. Ләкин Бөекбритания премьер-министры [[СССБ]] тарафыннан җавап атом һөҗүменнән куркып, Труманнны атом бомбасы кулланмавынкулланмаска күндергән.
Корея сугышы рәсми рәвештә тәмамланмаган, һәм аның нәтиҗәсендәнәтиҗәсе буенча ике бәйсез Корея дәүләте барлыкка килә,. Чик 38-параллелендәпараллель чигебуенча калганүтә.
[[2013]] елның [[30 мартындамарт]]ында Төньяк Корея хөкүмәте "сугыш хәлен" яңадан игълан итә.
== Моны да карагыз ==
[[Корея сугышысугышының төп вакыйгалары]]
== Әдәбият ==
| 