|
| башка мәгълүмат =
}}
'''Ричард III''' ( ингл. {{lang-en|Richard III }}; ''tat.lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ричард_III Riçard III]'' ); (21452 октябрьелның 14522 октябре, Фотерингей — 221485 августелның 148522 августы, Босворт) — - [[Йорк ]] нәселеннән 1483 елдан [[Инглиз]] иле патшасы (1483-1485), инглиз тәхетендә соңгы Плантагенет вәкиле. Соңгы сугышта үтерелгән инглиз патшасы. Аның үлеме белән "[[Ак һәм Ал гөлчәчәге сугышы " ]] тәмамлана. ▼
Ричард III [[Босворт сугышындасугышы]]нда ([[1485]]) җиңелгәнҗиңелә һәм үтерелгән идеүтерелә. Сугышта һәләк булган өч инглиз патшаларыннан берсе (Һарольд 2, Ричард Арыслан Йөрәкле патшалардан соң). ▼▲'''Ричард III''' (ингл. Richard III; ''tat.lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ричард_III Riçard III]'') (2 октябрь 1452, Фотерингей — 22 август 1485, Босворт) - Йорк нәселеннән 1483 елдан [[Инглиз]] иле патшасы, инглиз тәхетендә соңгы Плантагенет вәкиле. Соңгы сугышта үтерелгән инглиз патшасы. Аның үлеме белән "Ак һәм Ал гөлчәчәге сугышы" тәмамлана.
Сугышның хәлиткеч мизгелендә Ричард III -гә лорд Стэнли тарафыннан хыянәт ителгәнитә. Ричард III мәшһүр гыйбәрәсе: '''"Ат, ат бирегезче, ярты патшалыгым ат өчен бирәм!"''' ('''Коня, коня, полцарства за коня!''') дөнья тарихында бик танылган булдыбулып китә һәм төрлесәнгать сәнгатенәүрнәкләренә кердекерә. ▼▲Ричард III Босворт сугышында ([[1485]]) җиңелгән һәм үтерелгән иде. Сугышта һәләк булган өч инглиз патшаларыннан берсе (Һарольд 2, Ричард Арыслан Йөрәкле патшалардан соң).
Ричард III [[Инглиз]] тарихында иң каршылыклы шахесләрдән берсе {{чыганак?}}. ▼▲Сугышның хәлиткеч мизгелендә Ричард III лорд Стэнли тарафыннан хыянәт ителгән. Ричард III мәшһүр гыйбәрәсе: '''"Ат, ат бирегезче, ярты патшалыгым ат өчен бирәм!"''' ('''Коня, коня, полцарства за коня!''') дөнья тарихында бик танылган булды һәм төрле сәнгатенә керде.
== Патшалык вакыты ==
▲Ричард III [[Инглиз]] тарихында иң каршылыклы шахесләрдән берсе.
[[Файл:Abraham Cooper - Bosworth Field.jpg|right|300px|thumb|Ричард III һәм Генрих Тюдор бәрелеше. Соңгы сугыш .]] ▼==Хыянәт ителгән патша==
Ричард III [[1483]] елгы чуалыштан соң инглиз тәхетенә утыра. Аның хакимлегендә сәүдәсесәүдә зур бикүсеш үсәкичерә. Ричард III хәрби ислахреформалар үткәрә, гади халык өчен мәхкәмә тәртибетәртибен йомшарта, салымсалымны киметә. ▼
▲[[Файл:Abraham Cooper - Bosworth Field.jpg|right|300px|thumb|Ричард III һәм Генрих Тюдор бәрелеше. Соңгы сугыш.]]
Ричард III [[1483]] елда чуалыштан соң инглиз тәхетенә утыра.
▲Аның хакимлегендә сәүдәсе бик үсә. Ричард III хәрби ислах үткәрә, гади халык өчен мәхкәмә тәртибе йомшарта, салым киметә.
Генрих Тюдор Ричардны хатынын Анна үтерүенә гаепләгәннән соң [[1485]] елда Уэльстан Ричардка каршы һөҗүмеһөҗүм оештыра. Шушы фетнәсенәфетнәгә Ричард якташлары да кушыла.
[[1485]] елның [[22 августындаавгуст]]ында Босворт янында Генрих Тюдор һәм Ричард III арасында төп сугышысугыш булгануза. ШушыӘлеге сугышыкораллы В.низагны [[Уильям Шекспир]] үз әсәренәәсәрендә яхшы тасвирлагантасвирлый. Сугышның хәлиткеч мизгелендә Ричард III-гә лорд Стэнли тарафыннан хыянәт ителгәнитә. Ричард III чолгап алынганалынуга иде ләкинкарамастан, бирелергә баш тарткантарта. һәмНәтиҗәдә, вафатул идеүтерелә.
АныңРичард III үлеме белән "[[Ак һәм Ал гөлчәчәге сугышы" ]] тәмамлана. ТюдорИнглиз нәселетәхетенә инглизТюдорлар тәхетенәнәселе утыракилә.
== Ричард III Әдәбияттаәдәбиятта ==
В.Уильям Шекспир үз мәшһүр әсәрендә<!-- нинди әсәр? --> Ричардны усал, бөкре кәрлә булып тасвирлагантасвирланган. Ләкин күбесекүпчелек сыйфатларысыйфатлар Шекспирның уйдырмасы булган.
[[Джон Мортон]], [[Томас Мор]] әсәрендә <!-- нинди әсәр? --> Ричард III бөкре явыз кешесе булуын тасвирлагантасвирланган. Шушы әсәрләре нигезендә Шекспир үз китабын язган. ЧынлаптаЧынлыкта Ричард III үз намуслыгынамусы белән шөһрәт алганказана, аның шигаре: "«Көчем тугрылыкта"» («Loyaulte me lie») булган.
== Ричард каберекаберен табышытабу ==
[[2012]] елда Лестерда, автотукталыш астында (элек анда чиркәү иде) Ричард III мәете эзләп табыла. [[2013]] елның февралендә генетик белгечләре шушы мәете Ричардның булуын исбатладыисбатлый. Аның буе 172 см иде (кәрлә түгел). Ричард III мәете Лестер Кафедраль Чиркәвендә күмәчәккүмелә.
== Әдәбият ==
* [http://www.bbc.co.uk/russian/uk/2013/02/130205_richard_third_reconstructed_face.shtml Ученые восстановили внешность Ричарда III]
* Мор Т. Эпиграммы. История Ричарда III. — М., 1973.
* Петросьян А. А. — Ричард III — миф и реальность // Вопросы истории, № 11-12, 1992.
* Kendall P. M. Richard the Third. — London, 1955, 1975.
* Buck, sir George. The History of king Richard III. — Gloucester a. Sutton, 1979, 1982.
* Ross C. Richard III. — London, 1983.
* Steward D. Richard III. — London, 1983.
* Уильям Шекспир. Ричард III.
[[Төркем:Инглиз илепатшалары]]
[[Төркем:Тарих]]
| 