|
|Башлык төре=Район башлыгы в. б.
|Башлык исеме=Воропаева Татьяна Васильевна
|Башлык төре2=Башкарма комитет пред.
|Башлык исеме2=Воропаева Татьяна Васильевна
|ТМП= <!--тулаем милли продукт-->
|ТМП исәбе елы=
|Телләр=
|Халык саны= 57,415 мең978
|Халык саны исәбе елы=2010
|Халык тыгызлыгы=
|Мәйдан=1861,6
==Тарихи белешмә==
1652 -1656 елларда [[Урыс дәүләте]], [[Казан ханлыгынханлыг]]ын яулап алганнан соң, Кама аръягы җирләрендә чик буе ныгытмалары төзүгә керешә, шуларның берсе - Зәй крепосте. Бер үк вакытта бу якларга урс патшасы иген игүчеләрне күчереп утырту башлана, шулай ук чик буен саклау өчен патшага тугрылыклы булган кораллы сугышчылар да җибәрелә. Мондагы уңдырышлы җирләрне патша үзенең морзаларына һәм тугрылыклы хезмәткәрләренә бүлеп бирә һәм Русиянең үзәгеннән, башка төбәкләреннән крепостной крестьяннарны күчереп утыртуга рөхсәт бирелә. Зәйгә күчеп килүчеләрнең күбесе казаклар булып исәпләнә, шунлыктан алар күп кенә чикләүләрдән азат ителә.
Патша хөкүмәте [[1655 елдаел]]да әсирлеккә төшкән [[Полоцк]] һәм [[Смоленск]] [[поляклар]]ын Зәй ягына күчерә. [[1676 елданел]]дан башлап шактый гына халык урнашкан бу урын Зәй шәһәрчеге исемен ала.
[[1773 елдагыел]]дагы [[Емельян Пугачев]] җитәкчелегендәге крестьяннар сугышын шәһәрчектәге казаклар һәм крестьяннар зур өметләр белән көтеп алалар һәм, Нагайбәк Әсәнов отрядына кушылып, үзләре изүчеләргә каршы күтәреләләр. Аларга [[Аксар]], Никольское, [[Мәлем]], [[Сәвәләй]], [[Кабан - Бастырык]] авылларыннан да крестьяннар кушыла.
[[Октябрь революциясе]] зәйлеләрнең тормышына зур үзгәрешләр кертә. [[1918 елныңел]]ның 5 нче гыйнваренда Зәйдә Совет власте игьлан ителә. Волость Советы бу төбәктә властьның крестьян һәм солдат депутатлары Советы кулына күчүен белдерә. Әлеге Совет авыл җыеннарында сайланылган 120 кешедән тора. Башкарма комитетта 15 депутат, ә президиум 6 кешедән тора (4 большевик һәм 2 эсер). Зәйдә Совет властен урнаштыручы һәм беренче партия оешмасын төзүче И. Я. Горбунов була, ә башкарма комитетның беренче рәисе итеп И. К. Дубинин сайлана.
[[Гражданнар сугышы]] тәмамланганнан соң зәйлеләр халык хуҗалыгын торгызуда, авыл хуҗалыгын күмәкләштерүдә, илне индустрияләштерүдә дә лаеклы өлеш керттеләр. 20 - 30 нчы елларда Зәй волосте авылларында күмәкләштерү тәмамлана. Барлыгы 93 колхоз оеша.
[[1930 елдаел]]да Зәй волосте бетерелә. 1935 елда Зәй авылы Зәй районының үзәге итеп үзгәртелә.
Дәһшәтле [[Бөек Ватан сугышы]] елларында Зәй халкы да илне сакларга басты. Фронтка киткән 11600 кешенең 4616 сы Ватан азатлыгы өчен үзләренең тормышларын бирде, шуларның 2800 дән артыгы орденнар һәм медальләр белән бүләкләнгән, алар арасыннан Г. Ф.Ларионов, И.Майков Советлар Союзы Каһарманы исеменә лаек булдылар.
| 