Корылтай (гәҗит): юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к мәгълүмат өстәү: + Ябылу тарихы |
|||
Юл номеры - 1:
<small>{{мәгънәләр|Корылтай (мәгънәләр)}}</small>
{{Газета
| исем = Корылтай
| оригиналь исем =
| рәсем = [[Файл:Корылтай_(газета).jpg|200px]]
| имза =
| төр = иҗтимагый-сәяси көндәлек газета
| формат =
| нигезләнде = 1917
| публикацияләр туктату = 26.02.1918
| бәя =
| гамәлгә куючы = Казан мөселман комитеты
| нәшер итүче = «Корылтай» иптәшлеге<br/>Гаяз Әлмәтов
| мөхәрир = Гыйззетдин Сәйфелмөлеков
| баш мөхәрир = [[Мәхмүтфуат Туктаров|Мәхмүд-Фуат Туктаров]]
| штат =
| сәяси = милли-либерал, үзәкчел демократик газета
| тел = [[татар теле]]
| тираж =
| төп офис = [[Казан]]
| ISSN =
| веб-сайт =
}}
{{Портал|Татар матбугаты}}
== Тарих ==
▲{{ГәҗитВМ}}'''Корылтай''' — иҗтимагый-сәяси гәҗит. Мөселман комитеты, аннары Бөтенрусия мөселманнар шурасы (Милли Шура) органы. 1917 елның 2 июленнән 1918 елның 4 февраленә кадәр һәм 1918 елның 8 апреленнән 23 маена кадәр Казан шәһәрендә татар телендә нәшер ителә, барлыгы 90 саны чыга. Нәшир – «Корылтай» иптәшлеге һәм Гаяз Әлмәтов, мөхәррирләр – [[Фуат Туктаров]], [[Гыйззетдин Сәйфелмөлеков]], [[Габделбари Баттал]], Н. Мохтаров.
«Корылтай» газетасы ― Казандагы татар газеталарының иң күренеклеләреннән берсе. Әлеге газета 1917 елның 2 июлендә [[Казан мөселман комитеты]] органы буларак чыга башлаган һәм тиз арада Россия күләмендә танылган татар көндәлек матбугат басмасына әверелгән. Еш кына әлеге газета сәхифәләрендә бастырылган мәгълүматлардан Казанда һәм татарлар күпләп яшәгән башка шәһәрләрдә нәшер ителүче татарча газеталар файдаланып килгән.
«Корылтай» сәяси мәсьәләләрдә үзәкчел гомумдемократик юнәлештә булган, милли бердәмлек идеясен алга сөргән. Аның һәр санында беренче сәхифә башында эре хәрефләр белән татар һәм рус телләрендә:
<blockquote>
'''«Яшәсен Кушма Халык Җөмһүрияте (Федеративная Демократическая Республика)!»<br/> «Яшәсен милли вә мәдәни мохтарият (Культурно-национальная автономия)!»'''
</blockquote> дигән лозунг-шигарьләр урнаштырылып килгән.
Газета ул заманда ук Россиядә [[социализм]] төзү мөмкинлеген танымаган. Бу хакта газета битләрендә түбәндәгечә язылган:
<blockquote>
''[[Большевик]]лар дигән бер партия куәт алып китте. Боларның максатлары бу көннән үк Россиядә социализмны кертү булганга, алар хуҗалар белән эшчеләр арасындагы тартышны көчәйгәннән көчәйттеләр, кыздырдылар... Россиядә бу көннән үк социализм кертү дигән фикергә... бер гакыллы кеше дә, әлбәтә, кушыла алмый, шуның өчен большевиклар дигән халыкның максатлары барып чыкмаслыгы үзеннән үзе ачык мәгълүм.''
</blockquote>
== {{comment|Мөхәрият|Редакция}} ==
[[Файл:Tuktarov Faut.jpg|250px|thumb|right|мөхәррир [[Фуат Туктаров|Мәхмүд-Фуат Туктаров]]]]
Нәшир ― «Корылтай» иптәшлеге һәм Гаяз Әлмәтов, мөхәррирләр – билгеле сәясәтче һәм журналист [[Фуат Туктаров|Мәхмүд-Фуат Туктаров]], [[Гыйззетдин Сәйфелмөлеков]], [[Габделбари Баттал]], Н. Мохтаров. [[Гаяз Исхакый]], Мәхмүд-Фуат Туктаровның (''Мәхмүт-Фуат Усал'') эшчәнлеген бәяләп: «''ул большевик режимын катгыян танымады, алар берлә һичбер эшдә уртак эшләрне кабул итмәде, «Корылтай»да бик каты итдереп антибольшевистик пропагандасын алып барды''», ― дип язган<ref>''[[Гаяз Исхакый|Исхакый Гаяз]]''. Солых һәйяты әгъзасы Фуад бек Туктар вафат. [[Татарстан (журнал)|«Татарстан»]], 1993 ел, № 4, 31 нче бит</ref>.
== Ябылу ==
Татар телендәге газета һәм журналларның күбесе 1918 елның апрель аенда ябылып бетә. Бу хакыйкатьне [[Гаяз Исхакый]] болай дип билгеләп үтә:
{{цитата|автор=[[Гаяз Исхакый]]|''1918 елның апрелендә, большевик хөкүмәтенең декреты белән бөтен Идел-Урал өлкәсендәге милли матбугат бетерелгән һәм барысының да матбагалары таланып алынган иде''<ref>''[[Гаяз Исхакый|Исхакый Гаяз]]''. Элек сүз. [[Мирас (журнал}|«Мирас»]]}, 1992 ел, № 2, 39нчы бит</ref>}}
«Корылтай» газетасын чыгару 1918 елның 4 апрелендә тыела. Барлыгы 67 саны чыга<ref>''Тәлгат Насыйров''. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. [[Казан утлары]], 2005 ел, № 10, 168нче бит</ref>. 1918 елның 8 апреленнән 23 маена кадәр [[Алтай (гәҗит)|«Алтай»]] исеме белән чыгуын дәвам итә. Мөхәррире ― [[Габделбари Баттал]]. «Алтай»ның барлыгы 13 саны чыккан<ref>Татарский энциклопедический словарь. К.: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999, стр. 28. ISBN 0-9530650-3-0</ref> .
== Чыганаклар ==
# [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999, ISBN 0-9530650-3-0
== Әдәбият ==
* ''Тәлгат Насыйров''. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. [[Казан утлары]], 2005 ел, № 10, 157-175нче бит.
== Моны да карагыз ==
* [[Алтай (гәҗит)]]
* [[Мәхмүтфуат Туктаров]]
== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>
[[Төркем:Татарча гәҗитләр]]
[[Төркем:
[[Төркем:1917 елда барлыкка килгән басмалар]]
[[Төркем:Казан матбугаты]]
| |||