Фикһ: юрамалар арасында аерма

'''Фикһ''' ([[гар.]]فقه {{IPA|[fɪqəh]}} — «аңлау», «белем») [[Коръән]], [[Сөннәт]], [[иҗмәгъ]] һәм [[кыяс]]ны өйрәнүгә нигезләнгән мөселман хокук белеме. Фикһ буенча галимнәрне фәкыйһ («белемле») дип йөртәләр.

Комплекслы хокук системасын төзү ихтыяҗы [[VIII гасырдагасыр]]да, [[гарәп хәлифәтехәлифәлеге]] [[Азия]] һәм [[Төньяк Африка]]ның зур территорияләренә таралгач, барлыкка килә. Дин галимнәре, бәхәсле мәсьәләләрне чишкәндә, үрнәк итеп [[Мөхәммәд пәйгамбәр]]нең (саләллаһу галәйһи үәссәләм) гамәллләренгамәлләрен кулланганнар. Бу фикһ барлыкка килүгә этәргеч була, Сөннәтне[[Сөннәт]]нең төзүченигезе булган хәдисләр җыентыкларыҗыентыкларга барлыкка киләтуплана башлый.

Фикһ нигезендә ислам йолалары, әдәбәдәп һәм иҗтимагый тәртип үтәлүе мәсьәләләремәсьәләләрен чишеләчишү ята. Кайбер очракларда берәр гамәлне үтәү тәртибен белү өчен [[Коръән]] генә җитми, мәсәлән, [[тәһарәт]] алу рәвеше. Башка мисал: Коръәндә [[Рамазан]] аенда [[ураза]] тоту кирәклеге әйтелгән, ләкин ничек итеп тотарга кирәклеге аңлатылмаган. Андый сорауларга җавапны Мөхәммәднең (саләллаһу галәйһи үәссәләм) хәдисләрендә очратып була.

Ләкин кайвакыт, Сөннәт тә сорауга төгәл җавап бирә алмый. Бу вакытта фәкыйһлар [[кыяс]] һәм [[иҗмәгъ]] кебек ярдәмчел хокук чыганакларына мөрәҗәгать итәләр. Бу дүрт хокук чыганагы фикһне тәшкил итәләр. Алар абруйлыклары буенча бүленәләр: иң беренче - Коръән, аннары - Сөннәт, иҗмәгъ һәм кыяс.

[[Мәзхәб]] - мөслман хокук кагыйдәләрен аңлатуда аермалары булган шәригать хокуклары мәктәбе. БишСөнниләрдә сөннибүгенге һәмкөндә шигыйдүрт, мәзхәбшигыйләрдә өч мәзһәб бар:

** [[мәликихәнәфи мәзхәбмәзһәбе]],

** [[шәфигыймәлики мәзхәбмәзһәбе]],

** [[ханбәлишәфигый мәзхәбмәзһәбе]],