Wikipedia

Пермь: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Ilnurefende (бәхәс | кертем)
155 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{ТП
| халәт = шәһәр
| татар исеме = ПермьПирем
| чын исем =
| ил = Русия
| герб = Coat of Arms of Perm.svg
| байрак = Flag of Perm.svg
| герб киңлеге =
| байрак киңлеге = 160
| lat_deg = 58|lat_min = 00|lat_sec = 50
| lon_deg = 56|lon_min = 14|lon_sec = 56
| CoordAddon = type:city(1120000)_region:RU
| CoordScale =
| ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map.xml?mapID=1000&mapX=55.769959&mapY=49.146824&descx=55.769959&descy=49.146824&scale=6&slices=1&text=Казань
| ил харитасы зурлыгы = 350
| төбәк харитасы зурлыгы = 350
| район харитасы зурлыгы =
| төбәк төре = Республика
| төбәк = ПермьПирем крае
| төбәк җәдвәлдә =
| район төре = Шәһәр бүлгесе
| район = ПермьПирем
| район җәдвәлдә =
| җәмгыять төре =
| җәмгыять =
| җәмгыять таблицада =
| ил харитасы =
| төбәк харитасы =
| район харитасы =
| эчке бүленеш = 7 район
| башлык төре = Мэр
| башлык =
| нигезләү датасы = 1723
| беренче телгә алу = 1647
| элеккеге исемнәр =
| халәт =
| мәйдан = 799,68 <ref name="GKS">[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst57/DBInet.cgi]</ref>
| биеклек төре =
| ТП мәркәзе биеклеге = 171
| климат =
| рәсми тел = урыс теле
| халык саны = 1 041 876
| исәп елы = 2016
| сәгать кушагы = +4
| DST =
| телефон коды = +7 342<ref>http://zvonka.net/russia/city1010.html</ref>
| почта индексы = 614xxx
| почта индекслары =
| автомобил коды = 59, 81, 159
| Commons-та төркем =
| сайт = http://www.gorodperm.ru/
| add2n = Бүләкләр
| add2 = {{Ленин ордены|тип=шәһәр}}
| add1n = Шәһәр көне
| add1 = [[12 июнь]]
}}'''ПермьПирем'''{{чыганагы}} ({{lang-ru|Пермь}}{{чыганагы}}, {{lang-koi|ПермьПерем}}, {{lang-kv|Перым}}) ([[1940 ел|1940]]—[[1957 ел]]ларда елларда — '''Молотов''') — – [[РусияРәсәй]] шәһәре, [[ПермьПирем крае]] үзәге.▼
}}
▲'''Пермь''' ({{lang-ru|Пермь}}, {{lang-koi|Пермь}}, {{lang-kv|Перым}}) ([[1940 ел|1940]]—[[1957 ел]]ларда — '''Молотов''') — [[Русия]] шәһәре, [[Пермь крае]] үзәге.
 
[[Халык саны]] —– 1 041 876 кеше ([[2016 ел|2016]]).
 
== География ==
=== Урынлаштыру ===
ПермьПирем [[Русия]]нең Аурупа өлеше көнчыгышында, КамаЧулман елгасының ике ярында, [[Мәскәү]]дән 1382 километр төньяк-көнчыгыштарак урнашкан.
 
=== Сәгать поясы ===
[[Рәсем:Map of Russia - Yekaterinburg time zone.svg|left|100px]]
ПермьПирем халыкара стандарт буенча [[Екатиринбур вакыты|Yekaterinburg Time Zone (YEKT)]] сәгать поясында урнашканурнаша. Бу сан, [[UTC]] системасы буенча исәпләгәндә, +6:00 гә тигез.
 
=== Климат ===
<div style="width:90%">
{{Шәһәр климаты
|Шәһәр=ПермьПирем
|Источник=[http://pogoda.ru.net/climate/28224.htm Погода и климат]
| Гый_ур=-12.8 | Гый_ур_явым=44
Строка 115 ⟶ 113 :
 
== Тарих ==
[[XVII гасыр]]дагасырда бу җирләр Строгановлар сәүдәгәрләрнең биләмәсе булган.
 
[[1647 ел]]даелда хәзерге ПермьПирем урынындаурыныда Ягошиха пүчинкәсе телгән алына.<ref>http://www.permonline.ru/perm/history.htm</ref> [[1723 елелның]]ның [[15 май|4 (15) маенда]] аның тирәсендә ''Ягошиха бакыр эретү заводы'' төзелеше башланган. Бу дата ПермьнеңПиремнең нигезләнү көне булып санала.
 
[[1780 ел]]да ''Ягошиха бакыр эретү заводы '''''ПермьПирем''' шәһәренә үзәгертеп корыла һәм ул [[ПермьПирем губернасы]] үзәге итеп тәгаенләнә.
 
[[XIX19 гасыр]]дагасырда ПермьПирем берничә металлургия, кәгазь һәм ут көймәләрне (параходпарахут) эшләп чыгаручы заводлар белән, [[1860-еллар]]да 20 мең халкы яшәгән эре сәүдә һәм сәнәнгать үзәгенә әверелгән. [[1870 ел]]даелда шәһәрдә опера театры ачылган, ә [[1871 ел]]да [[Русия империясе|Русиядә]] иң беренче [[фосфор]] заводы корылган. [[1916 ел]]да [[ПермьПирем дәүләт университеты]] ачылган.
 
Русиядә [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] башлаганнан соң, ПермьПирем, анда сугыш кирәк-яраклары фабрикалары булганга, һәр ике як өчен мөһим пункт булып киткән. [[1918 ел]]ныңелның [[25 декабрь|25 декабрендә]] Анатолий Пепеляев җитәкчелегендәге Себер Ак Армиясе шәһәрне басып алды. [[1919 ел]]ның [[1 июль|1 июлендә]] шәһәр [[Кызыл Армия]]се тарафыннан [[ПермьПирем операциясе (1919)|кире кайтарылган]].
 
=== Совет дәвере ===
[[1930-еллар]]да ПермьПирем бу дәверендә төзелгән авиация, көймәләр төзү, һәм химия заводлары белән эре индустриаль үзәгенә әверелгән. [[Бөек Ватан сугышы]] дәверендә, ПермьПирем [[Советлар Берлеге]]ндә артиллерия җитештерүнең бер мөһим үзәге булган.
 
== Эчке бүленеш ==
Строка 139 ⟶ 137 :
 
== Икътисад ==
ПермьПирем, халык саны буенча [[ЕкатиринбургЕкатиринбур]], [[Чиләбе]] һәм [[Уфа]]дан кечерәк булса да, Урал шәһәрләре арасында иң зур сәнәгый җитештерү күләменә ия.
 
Пермь крае сәнәгатенең 35% өлеше край үзәгендә урнашкан.<ref>http://www.gorodperm.ru/en/economy/industry/</ref> Электр энергетикасы, нефть һәм газны эшкәртү, химия, нефтехимия, урман эшкәртү, полиграфия һәм азык-төлек сәнәгатьләре үсеш алганнар.▼
 
▲ПермьПирем крае сәнәгатенең 35% өлеше край үзәгендәПиремдә урнашкан.<ref>http://www.gorodperm.ru/en/economy/industry/</ref> Электр энергетикасы, нефть һәм газны эшкәртү, химия, нефтехимия, урман эшкәртү, полиграфияполграфия һәм азык-төлек сәнәгатьләре үсеш алганнар.
=== Транспорт ===
ПермьПирем [[Транссебер магистрале]]нең мөһим тимер юл төене булып санала. Биредән Төньяк Уралга, Үзәк Русиягә һәм Ерак Көнчыгышка тимер юл сызыклары баралар. [[КамаЧулман елгасы]] ПермьнеПиремне [[Аурупа]] су юллары белән тоташтыра. Бу [[Ак диңгез|Ак]], [[Балтыйк диңгезе|Балтыйк]], [[Кара диңгез|Кара]], [[Азак диңгезе|Азак]] һәм [[Каспий диңгезе|Каспий]] диңгезләре портларына йөкләрне яңадан төяүсез ташырга мөмкинлек бирә.
 
Пермь янында халыкара Большое Савино аэропорты урнашкан.▼
 
▲Пермь янында халыкараПиремгә Большое Савино аэропорты урнашканбар.
== Мәгариф ==
ПермьПирем мәгариф үзәге булып санала; фәнни институтарның кайберләре Русия Фәннәр академиясенең Урал филиалына берләштергәннәр.
 
Пермь берничә югары уку йорты урнашкан: Пермь дәүләт университеты<ref>http://www.psu.ru/?a=0&lang=Eng&m=008</ref>, Пермь дәүләт техника университеты, Пермь дәүләт педагогия университеты, Пермь дәүләт табибият акдемиясе, Пермь дәүләт фармацевтика акдемиясе, Пермь дәүләт авыл хуҗалыгы акдемиясе, Пермь дәүләт сәнгать һәм мәдәният акдемиясе, Пермь дәүләт хореография мәктәбе, [[Югары икътисад мәктәбе]]нең Пермь филиалы һ.б. Биредә шулай ук өч хәрби уку заведенияләр урнашкан.▼
 
▲ПермьПирем берничә югары уку йорты урнашкан: ПермьПирем дәүләт университеты<ref>http://www.psu.ru/?a=0&lang=Eng&m=008</ref>, ПермьПирем дәүләт техника университеты, ПермьПирем дәүләт педагогия университеты, ПермьПирем дәүләт табибият акдемиясе, ПермьПирем дәүләт фармацевтика акдемиясе, ПермьПирем дәүләт авыл хуҗалыгы акдемиясе, ПермьПирем дәүләт сәнгать һәм мәдәният акдемиясе, ПермьПирем дәүләт хореография мәктәбе, [[Югары икътисад мәктәбе]]нең ПермьПирем филиалы һ.б. Биредә шулай ук өч хәрби уку заведенияләрукуханә урнашкан.
== Кардәш шәһәрләр<ref>http://www.gorodperm.ru/info/about/Brothers/</ref> ==
* {{Байрак|Франция}} '''[[Амневиль]]''', [[Франция]] 
Строка 175 ⟶ 170 :
* [[Рөстәм Нугаев]], боксчы.
* [[Равил Исмәгыйлев]], рәссам.
* [[Мигъдәт Хәнҗәров]], Омск драма театры директоры (1962—19881962-1988).
 
== Искәрмәләр ==
Строка 182 ⟶ 177 :
{{rq|stub|image}}
 
{{ПермьПирем крае}}
{{Русиянең зур шәһәрләре}}
{{Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары}}
{{Башкортлар саны буенча Русия торак пунктлары}}
 
[[Төркем:ПермьПирем крае]]
[[Төркем:ПермьПирем крае шәһәрләре]]
[[Төркем:Русия субъектлары башкалалары]]
[[Төркем:Миллионлы шәһәрләр]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Пермь