Wikipedia

Шива: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
кТөзәтмә аңлатмасы юк
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 92:
 
Ассимиляциянең мисалы, мәсьәлән, [[Махараштра]]да булган, монда авыл хуҗалыгы һәм көтүчелекне яклаучы [[Кхандоба]] төбәк Ходае,<ref name="Courtright, p. 205">Courtright, p. 205.</ref> Кхандобаның Махараштрада табынуның иң алдынгы үзәге ул [[Җеҗури]].<ref>For Jejuri as the foremost center of worship see: Mate, p. 162.</ref> Кхандоба Шиваның үзенең формасы буларак ассимиляцияләнгән,<ref>''Biroba, Mhaskoba und Khandoba: Ursprung, Geschichte und Umwelt von pastoralen Gottheiten in Maharastra'', Wiesbaden 1976 (German with English Synopsis) pp. 180–98, "Khandoba is a local deity in Maharashtra and been Sanskritised as an incarnation of Shiva."</ref> бу очракта аңа лингам формасында табыналар.<ref name="Courtright, p. 205"/><ref>For worship of Khandoba in the form of a lingam and possible identification with Shiva based on that, see: Mate, p. 176.</ref> Кхандобаның төрле ассоциацияләрендә шулай ук [[Сурья]] һәм [[Карттикея]] белән идентификация бар.<ref name="Courtright, p. 205"/> <ref>For use of the name Khandoba as a name for Karttikeya in Maharashtra, see: Gupta, ''Preface'', and p. 40.</ref>
 
==Һинд динендә позициясе==
[[File:Lingothbhavar.jpg|thumb|[[Лингодбхава]] ул Шайва секта сурәте, монда Шива [[Лингам]]нан (чиксез ут баганасы) калкучы итеп күрсәтелгән, Шива Тримуртида иң алдынгы дип сөйләнә; Брахма һәм Шива үзәктә Лингодбхава Шивага баш ия торган итеп күрсәтелгән.]]
 
=== Шайвизм ===
Шайвизм Һинд диненең дүрт төп секталарның берсе, башкалары [[Вайшнавизм]], [[Шактизм]] һәм [[Смарта Традициясе]]. "Шайвалар" дип аталучы Шайвизм тугърылары Шивага иң Олы Җан итеп табыналар. Шайвалар ышануы буенча Шива ул Бөтен нәрсә эчендә бөтен нәрсә, барлыкка китерүче, саклаучы, җимерүче, бөтен нәрсәне ачыклаучы яки яшерүче.{{Sfn|Issitt|Main|2014|pp=147, 168}}{{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}} Ул Шайвизмның барлыкка китерүчесе генә түгел, бөтен барлыкка китерелгән нәрсә аның нәтиҗәсе, ул бөтен нәрсә һәм бөтен җирдә. Шива Шайва традицияләрендә беренчел җан, саф аң һәм [[абсолют чынлык]].{{Sfn|Arvind Sharma|2000|p=65}}
 
Шайвизм теологиясе киң рәвештә ике төркемгә бүленгән: Ведалардагы, Эпослардагы һәм Пураналардагы Шива-Рудра тарафыннан йогынты ясалган популяр теология; һәм Шива һәм Шакти бәйләнешле Тантрик текстлар тарафыннан йогынты ясалган эзотерик теология.{{Sfn|Michaels|2004|p=216}} Ведик-Брахманик Шива теологиясенә монист (''адвайта'') һәм тугърылык традицияләре (''двайта'') керә, мәсьәлән, Тамил [[Шайва Сиддханта]]сы һәм [[Лингаятизм]], биредә гыйбадәтханәләрдә линга, Шива-Парвати иконографиясе, өйләр белән Нанди үгезе, Шиваның риваятьләрен һәм аспектларын күрсәтүче рельеф сәнгать эшләре.{{Sfn|Michaels|2004|pp=216–218}}<ref>{{cite book|author=Surendranath Dasgupta|title=A History of Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=aohGsuUuXuMC |year=1973|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-81-208-0416-6|pages=17, 48–49, 65–67, 155–161}}</ref>
 
[[Тантра]] Шива традициясендә Шивага караган риваятьләр һәм Пураналар каралмаган һәм суб-мәктәпка карап киң спектр практикалар эшләнелгән. Мәсьәлән, тарихи язмаларда тантрик [[Капалика]]лар (турыдан-туры мәгънәдә "баш сөяге кешеләре") күп Ваджраяна Буддист ритуаллары белән бергә яшәгәннәр, Шива һәм [[Шакти]]га багышланган эзотерик практикаларда катнашып баш сөякләрен кигәннәр, буш баш сөякләре белән хәер сораганнар, ритуаллары өлеше буларак ит, алкоголь һәм җенси мөнәсәбәтләр кулланганнар.<ref>{{cite book|author=David N. Lorenzen|title=The Kāpālikas and Kālāmukhas: Two Lost Śaivite Sects|url=https://books.google.com/books?id=Q4hm-k6fKs4C |year=1972|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-01842-6|pages=2–5, 15–17, 38, 80}}</ref> Моннан аермалы буларак, [[Кашмир Шиваизмы]] эзотерик традициясе хасиятләре булып "Крама" һәм "Трика" суб-традициясе тора.<ref name=patil125>{{cite book|author=Narendranath B. Patil|title=The Variegated Plumage: Encounters with Indian Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=3C1GWkeyXnQC |year=2003|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-1953-5|pages=125–126}}</ref> The Krama sub-tradition focussed on esoteric rituals around Shiva-Kali pair.<ref>{{cite book|author=Mark S. G. Dyczkowski|title=The Doctrine of Vibration: An Analysis of the Doctrines and Practices Associated with Kashmir Shaivism|url=https://books.google.com/books?id=QXn5n4gdfcIC |year=1987|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-88706-431-9|page=9}}</ref> Трика суб-традициясе Шиваны кертеп триадалар теологиясен барлыкка китергән, аны аскетик тормыш ысулы белән кушып монистик азат ителү омтылуында шәхси Шивада концентрацияләнгән.{{Sfn|Michaels|2004|pp=215–216}}<ref name=patil125/><ref>David Lawrence, [http://www.iep.utm.edu/kashmiri/#SH1d Kashmiri Shaiva Philosophy], University of Manitoba, Canada, IEP, Section 1(d)</ref>
 
=== Вайшнавизм ===
Вайшнава (Вишнуга юнәлгән) әдәбиятта Шива таныла һәм аның турында бәхәс алып барыла. Шиваны иң олы дип тәкъдим итүче Шайва әдәбияты кебек, Вайшнава әдәбияты Вишнуны иң олы дип күрсәтә. Шулай да, ике традиция дә плюралистик һәм Шивага һәм Вишнуга (Дэви белән) дан җырлана, аларның текстлары эксклюзивизм күрсәтмиләр һәм "[[Бхагавата Пурана]]" кебек Вайшнава текстлары Кришнага иң Ахыр Чынлык буларак мактау укысалар, шулай ук Шиваны һәм Шактины Иң Ахыр Чынлыкның шәхес формасы һәм эквиваленты итеп күрсәтәләр.<ref>Edwin Bryant (2003), Krishna: The Beautiful Legend of God: Srimad Bhagavata Purana, Penguin, {{ISBN|978-0141913377}}, pages 10–12, Quote: "(...) accept and indeed extol the transcendent and absolute nature of the other, and of the Goddess Devi too"</ref><ref>Ludo Rocher (1986), The Puranas, Otto Harrassowitz Verlag, {{ISBN|978-3447025225}}, page 23 with footnotes</ref><ref>EO James (1997), The Tree of Life, BRILL Academic, {{ISBN|978-9004016125}}, pages 150–153</ref> Шайвизм традициясе текстлары охшаш рәвештә Вишнуга мактау укыйлар. Сканда Пуранада, мәсьәлән, шулай дип раслана:<br/>
<blockquote></blockquote>
Вишну беркем дә түгел, ә Шива, һәм Шива дип аталган ул Вишну белән тәңгәл.
|Skanda Purana |1.8.20–21<ref>Gregor Maehle (2009), Ashtanga Yoga, New World, {{ISBN|978-1577316695}}, page 17; for Sanskrit, see: [https://archive.org/stream/SriSkandaPuranam-SankaraSamhitaPart1#page/n31/mode/2up Skanda Purana] Shankara Samhita Part 1, Verses 1.8.20–21 (Sanskrit)</ref>}}
 
Ике традициянең дә риваятьләрендә кем иң олы, Шиваның Вишнуга дан җырлавы, һәм Вишнуның Шивага дан җырлавы турында сөйләнә. Шулай да, һәр традициянең текстларында һәм сәнгатендә бер-берсен сәламләү бер-берсен тулыландыру символизмы.<ref>{{cite book|author=Saroj Panthey|title=Iconography of Śiva in Pahāṛī Paintings|url=https://books.google.com/books?id=GUBXNueBQo0C|year=1987|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-016-1|page=94}}</ref> Махабхарата үзгәрмәүче Иң Ахыр Чынлыкны (Брахманны) Шива һәм Вишну белән тәңгәл дип игълан итә,<ref>{{cite book|author=Barbara Holdrege|editor=Hananya Goodman|title=Between Jerusalem and Benares: Comparative Studies in Judaism and Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=XF_a3cfrcLQC&pg=PA122|year=2012|publisher=State University of New York Press|isbn=978-1-4384-0437-0|pages=120–125 with footnotes}}</ref> монда Вишну Шиваның иң олы манифестациясе, ә Шива Вишнуның иң олы манифестациясе.<ref>{{cite book|author=Charles Johnston|title=The Atlantic Monthly|url=https://books.google.com/books?id=SGACAAAAIAAJ&pg=PA835|volume=CXII|year=1913|publisher=Riverside Press, Cambridge|pages=835–836}}</ref>
 
=== Шактизм ===
[[File:Khajuraho Ardharnareshvar.jpg|thumb|[[Каҗураһо]]да Ардханаришвара сыны, монда Шива Парвати Алиһәсе белән, тәңгәл яртысы итеп күрсәтелгән.<ref>{{cite book|author1=Constance Jones|author2=James D. Ryan|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA43 |year=2006|publisher=Infobase |isbn=978-0-8160-7564-5|page=43}}</ref>]]
Һинд диненең Алиһәгә юнәлтелгән Шакти традициясе Брахман дип аталган Иң Олы Принцип һәм Иң Ахыр Чынлык ул хатын-кыз ([[Дэви]]),{{Sfn|Coburn|2002|pp=1, 53–56, 280}}{{Sfn|Lochtefeld|2002|p=426}}{{Sfn|David Kinsley|1988|pp=101–105}} әмма ул ир кешеләрне тигез һәм тулыландыручы итеп күрә.{{sfn|David Kinsley|1988|p=50, 103–104}}{{sfn|Tracy Pintchman|2015|pp=113, 119, 144, 171}} This partner is Shiva.{{sfn|Tracy Pintchman|2014|pp=85–86, 119, 144, 171}}{{Sfn|Coburn|1991|pp=19–24, 40, 65, Narayani p. 232}}
 
Рудра-Шива контекстында хатын-кызга табынуның иң элеккеге традициясе Һинд дине язмасында "[[Ригведа]]"да бар, бу Дэви Сукта дигән гимн:{{Sfn| McDaniel |2004|p=90}}{{Sfn| Brown |1998|p=26}}<br/>
<blockquote></blockquote><br/>
Мин Патшабикә, бөтен хәзинәләрне җыючы, иң күп уйланам, беренче чиратта табынуны кыйммәт итеп күргәннәр өчен.
Шуңа күрә Ходайлар мине күп урыннарда куйдылар һәм минем керер һәм яшәр өчен күп өйләрем бар.
Минем аша бөтен кеше аларны аларны тукландыручы азыкны ашыйлар, - әйтелмәгән сүзне күрүче, сулаучы һәм тыңлаучы һәр кеше.
Алар аны белмиләр, шулай да мин Галәм асылында яшим. Берәү һәм бөтенегез, мин игълан итүче хакыйкатьне ишетегез.
Мин, чынлап та, Ходайлар да, кешеләр дә бергә рәхим итүче сүзләрне игълан итәм һәм әйтәм.
Мин яраткан кешемне гаять көчле, каралган, олы фикер иясе һәм Брахманны белүче итәм.
Мин Рудра (Шива) өчен угы атып тугърылыкны күрә алмаучыны үтерә алган җәяне бөгәм.
Мин кешеләр өчен бәрелеш чыгарам һәм тәртипкә салам, мин Җирне һәм Күкне барлыкка китердем һәм аларның Эчке Контрольдә тотучысы итеп яшим.
|Devi Sukta, ''Rigveda'' 10.125.3 – 10.125.8|{{Sfn| McDaniel |2004|p=90}}{{Sfn| Brown |1998|p=26}}<ref name="Hymn 125">{{cite web|url=https://en.wikisource.org/wiki/The_Rig_Veda/Mandala_10/Hymn_125|title=The Rig Veda|publisher=|via=Wikisource}}</ref>}}
 
''[[Дэви Упанишад]]'' үзенең Шактизм теологиясендә аңлатуында, Шиваны 19-ынчы шигырьдә кебек искә ала һәм мактый.{{Sfn|Brown|1998|p=77}}{{Sfn|Warrier|1967|pp=77–84}} Вишну белән бергә, Шива "[[Дэви Махатмья]]"да табыныла, бу Шактизм традициясендә "[[Бхагавад Гита]]" кебек әһәмиятле дип таныла.{{Sfn|Rocher|1986|p=193}}<ref>{{cite book|author=David R. Kinsley|title=The Sword and the Flute: Kālī and Kṛṣṇa, Dark Visions of the Terrible and the Sublime in Hindu Mythology|url=https://books.google.com/books?id=Ih1By08_Yj0C |year=1975|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-02675-9|pages=102 with footnote 42}}, Quote: "In the Devi Mahatmya, it is quite clear that [[Durga]] is an independent deity, great in her own right, and only loosely associated with any of the great male deities. And if any one of the great gods can be said to be her closest associate, it is Visnu rather than Siva".</ref> [[Ардханаришвара]] концепциясе Ходай Шиваны Шакти Алиһәсе белән катнаштырып, ярым-кеше - ярым-хатын итеп сурәтли, бу күп Һинду текстларында һәм гыйбадәтханәләрендә булган берлек темасы һәм интерпретациясе.<ref>{{cite book|author=Gupteshwar Prasad|title=I.A. Richards and Indian Theory of Rasa|url=https://books.google.com/books?id=hmy5cnSbsWYC&pg=PA117 |year=1994|publisher=Sarup & Sons|isbn=978-81-85431-37-6|pages=117–118}}</ref><ref>{{cite book|author=Jaideva Vasugupta|title=The Yoga of Delight, Wonder, and Astonishment|url=https://books.google.com/books?id=aVc5JCnO1VgC|year=1991|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-7914-1073-8|page=xix}}</ref>
 
 
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Шива