Бәркә: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Marat-avgust (бәхәс | кертем) Төзәтмә аңлатмасы юк |
к clean up, replaced: титул_ → титул, байрак_ → байрак, аңа кадәр_ → аңа кадәр, дәвамчысы_ → дәвамчысы, чорбаш_ → чорбаш, чоразак_ → чо using AWB |
||
Юл номеры - 11:
| аңа кадәр = [[Улакчы]]
| дәвамчысы = [[Мәнгүтимер]]
|
|
|
|
| аңа
|
| туу датасы = 1209
| туу урыны =
Юл номеры - 48:
[[1240]] еллпрда Бәркә [[Идел буе Болгары]] йогынтысында Ислам динен кабул иткән. Ислам дине кабул иткәннән соң Бәркә хан Идел буе Болгары һәм Урта Азия сәүдә үзәкләрендә таяныч алган.
=== Алтын Урда хакимиятенә килү ===
[[Бату хан]] үлгәннән соң Алтын Урда тәхетенә [[христиан]] динен тотучы [[Сартак]] утыра. Әмма тәхеттә ул озак утыра алмый: [[Каракорым]]нан кайткан чакны юлда үлә. Тәхеткә үзе утырырга өметләнеп, аны Батуның энесе Бәркә үтерткән, дигән хәбәр кала. Бөек хан Мәнгү шулай да Алтын Урда тәхетенә Сартакның малае [[Улакчы]]ны утырта. Анысы да шул ук елны үлеп киткәннән соң гына, Жучи улусының аксөякләре ярдәмендә тәхеткә Бәркә хуҗа була.
=== Бәркә идарә итүе казанышлары ===
==== Алтын Урда мөстәкыйльлеге ====
[[Файл:GoldenHorde1300.png|300px|мини|уңда|Алтын Урда 1300 елда]]
Бәркәнең хан булып идарә итүе дәверендә [[Алтын Урда]]да ике зур вакыйга булып уза: Монголия империясеннән аерылып, [[Алтын Урда]] мөстәкыйль дәүләт буларак яши башлый һәм рәсми төстә ислам дине кабул ителә.
Бату исән чакта ук Алтын Урда акрынлап мөстәкыйльлек ягына тарта, әмма Жучи улусы рәсми төстә империя эчендә яшәгәнлектән, ханнарны кахан куя һәм акча да кахан исеменнән суктырыла. Ә инде Хублай бөек хан булып алгач һәм башкаланы да Каракорымнан [[Ханбалык]]ка (Пекинга) күчергәч, ике башкаланың арасы тагын да ераклаша төшә. Бәркә моннан оста файдалана—бөек ханны санга сукмый башлый.
Юл номеры - 60:
Бәркә хан Ислам динен кабул иткәннән соң шәһәр тормышын һәм сәүдә үстерә башлаган. [[Идел буе Болгары]] йогынтысында булып Бәркә күп яңа шәһәрне салган һәм иске сәүдә үзәкләрен ныгайткан.
[[Алтын Урда]] шәһәрләрендә [[
=== Болгар шәһәрен үстерү ===
[[Файл:Минарет.jpg|250px|мини|уңда|Болгар шәһәре Җәмигъ мәчетенең Зур Манарасы, 1236 елдан соң төзелә башлаган]]
Юл номеры - 73:
===Халык санын исәпкә алу===
Бәркә хан тәхеттә утырган дәвердә, 50 нче елларның азагында, Алтын Урдада һәм аңа буйсынган дәүләтләрдә, шул исәптән Русьтә да, беренче мәртәбә халык санын исәпкә алу уздырыла (кызганычка каршы, аның мәгълүматлары сакланмаган).
== Хулагу Ираны белән сугыш ==
Бәркә идарә иткән чакны Иран белән ике арада сугыш башлана. Чыңгыз нәселеннән чыккан Хулагу Иранның шаһы булып утырганда купкан бу сугыш Хулагуның варисларына да кала—йөз елга якын сузыла.
Алтын Урданың белән Хулагу Ираны чигендә [[1262]] елда бәрелешләр башлана. Алтын Урданың көньяк чиге Кавказда булган. Сугышның төп сәбәбе: мөселман халиф әл-Мустасимне Хулагу тарафыннан үтерү.
Татар ханы Бәркә [[Чыңгызхан]] васияте буенча көньяк Кавказ җирләренә ([[Әзәрбайҗан]] һәм Арран) ия булырга тиеш булган.
Юл номеры - 87:
=== Мәмлүкләр белән бергәлек ===
Мәмлүкләр—Идел буеннан чыккан [[кыпчаклар]], гарәпчә «коллар» дигәнне аңлата: монгол явы заманында бер төркем әсирне кол итеп [[Мисыр]]га озаталар. Анда алар Әййүбиләр нәселенең гвардиясе булып хезмәт итәләр.
[[1250]] елны мәмлүкләрнең хәрби башлыклары Әййүбиләрне тәхеттән бәреп төшерәләр дә үз солтаннарын утыртып куялар. Мәмлүк солтаннары [[Мисыр]] һәм [[Сүрия]] белән [[1517]] елга кадәр һәм тагын яңадан XVIII йөздә Мисырда идарә итәләр. Бу нәселдән гаять зур дәүләт эшлеклеләре чыга, мәсәлән, бөтен дөньяга танылган [[Бибарс]] (1260—1277).
Мәмлүкләр Мисыры белән Алтын Урда арасында һәм сәяси, һәм икътисадый, һәм мәдәни дуслык урнаша.
Юл номеры - 103:
Бәркә гаскәре [[Ногай]]га булышка барган, [[Кура]] елгасында Бәркә татар гаскәре һәм Абага гаскәре арасында җәядән ату бәрелеше 14 көн дәвамында булган.
Бәркә [[Кура елгасы]] аша чыгу өчен [[Тифлис]] шәһәренә юнәлгән, ләкин анда авырып киткән һәм тиздән үлгән.
Бәркә үлгәннән соң Алтын Урда һөҗүмне туктаган һәм сугыш хәрәкәтләре тәмамланганнар.
| |||