Wikipedia

Людвиг Больцман: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
Ajdar (бәхәс | кертем)
4132 үзгәртергә
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 23:
}}
[[Файл:Zentralfriedhof Vienna - Boltzmann.JPG|thumb|Больцман кабере Вена үзәк зиратында]]
'''Людвиг Больцман''' (алманча Ludwig Eduard Boltzmann, tat.lat. ''[http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Людвиг_Больцман Ludwig Edward Boltsman], 20 февраль 1844, Вена, [[Австрия]] империясе — 5 сентябрь, 1906, Дуино, Италия'') - [[Австрия]]нең мәшһүр физик-теоретигы, нөфус (статистик) механикасымеханикасын, молекуляр-кинетик теориясенеңтеориясен нигезләнүчесетөзүче. Австрия Фәннәр Академиясе әгзасыәгъзасы, [[Петербург]] һәм башка Фәннәрфәннәр Академиясенеңакадемияләренең әгъза-корреспондентымөхбир әгъзасы.
 
Людвиг Больцман [[1872]] елда Һ-Теореманы тикшереп ача. Шушы теоремада бөек галим беренче тапкыр Дөнья тарихында ВакытВакытның кире кайтмаслыгын, "«Дөньяның җылылык үлеме"»н, тәртипсезлек (энтропия) арттыруынартуын, "«Вакыт машинасын"машинасы»н ясавыясау мөмкинсезлегенмөмкин булмавын исбатлый, Вакыт угын билгели. Замандашлары Больцманны Һ-Теорема өчен бик тәнкыйтьли башлыйлар, кимсетүаны кимсетеп чыгышларынчыгышлар ясыйлар, эзәрлекли башлыйлар, Һ-Теореманы "«мәрхәмәтсез теорема"» дип атыйлар. Шушы эзәрләклүләре нәтиҗәсендә Людвиг Больцман [[1906]] елда [[Үз-үзенә кул салу|үз-үзенә кул сала]].
 
Больцман үлеменнән соң бер гәҗиттә "«Үтерүче теорема"» мәкаләсендәисемле мәкаләдә болай языладип идеязалар:
{{цитата|автор=|
Больцман үлемендә кем гаепле? Җәмәгать надансызлыгы, хезмәттәшләренең көнчелеге, алдан күрмәве, шәфкатьсезлеге?.. яки замандашлары тарафыннан танылмаган, аңланмаган, тәнкыйтьләнгән Больцман әсәре "Һ-теорема" үз иҗат итүчесен дә үтерде...
Юл номеры - 33:
 
Людвиг Больцман таш каберендә "Һ-теорема" баш йомгагы
: <math>S=k\ln W,</math> языла (дөньяныңдөнья тәртипсезлегенең дәрәҗәсе даими арттыруыартуын тасвирлый).
: кайдамонда <math>S</math> - энтропия
: <math>W</math> - микрохәлләр саны
: <math>k=1{,}3806488(13)\times 10^{-23}</math> Дж·К<sup>−1</sup> Больцман даимлегедаимие.
 
== Фәнни хезмәтләре ==
=== Эргодик гөманы ===
Людвиг Больцман [[1871]] елда бик мөһим һәм кыю гөманны (гипотеза) тәкъдим итә:
: '''Нөфус ансамбль уртасы вакыт буйлап уртасына туры килә.'''
 
Шушы гипотезагипотезаны башка фәннәрдә Дарвин, Маркс, Гиббс кулланган иде.
=== Больцман бүленеше ===
Классик механика буенча күп хәрәкәт итүче кисәкчәләр тасвирлау нөфус ысулы.
Юл номеры - 115:
кайда '''F'''('''x''', ''t'') — көчләр кыры
 
=== Һ-Теорема. "«Дөньяның җылылык үлеме"» ===
Больцман <math>H</math> - функцияне болай билгели:
: <math>H\,\overset{\mathrm{def}}{=}\int P(\ln P)\,d^3v=\langle\ln P\rangle,</math>
Юл номеры - 127:
: <math>S\,\overset{\mathrm{def}}{=}-NkH,</math>
: <math>N</math> - кисәкчә саны
Шулай итеп, '''Энтропия (тәртипсезелектәртипсезлек дәрәҗәсе) кими алмый'''
 
Шулай итеп, Больцман Икенче Термодинамик нигезен исбатлый.
Юл номеры - 149:
* [[Стефан–Больцман кануны]]
 
== БольцманБольцманның баштөп әсәрләре ==
 
* Больцман Л. Очерки по методологии физики. — М., 1929.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Людвиг_Больцман