Алжир: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к clean up, replaced: {{Дәүләт → {{Дәүләт-2, Җитәкчеләрнең вазыйфалары → Җитәкчеләр вазифалары, Татарча исеме → Татарча исем, Кыскача using AWB |
|||
Юл номеры - 1:
{{Дәүләт-2
|Татарча
|Тулы исеме = {{lang-ar|الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية}}
|
|Герб = Seal of Algeria.svg
|Герб урынында =
|Байрак = Flag of Algeria.svg
|Байрак зурлыгы = 135px
|Девиз = «من الشعب و للشعب» <
|Гимнның исеме = [[«Kassaman»]]
|Аудио =
Юл номеры - 23:
|Бәйсезлек ала = [[Франция]]дән
|Башкала = [[Әлҗәзаир (шәһәр)|Әлҗәзаир]]
|
|
|Җитәкчеләр = [[Габделгазиз Бүтәфлика]] <
|Мәйдан буенча урыны = 10
|Мәйдан = 2 381 740 км²
Юл номеры - 62:
}}
'''Әлҗәзаи́р''' ({{lang-ar|الجزائر}} ''әл-җәза’ир'', {{lang-fr|Algérie}}), рәсми атама '''Әлҗәзаи́р Халы́к Демократи́к Җөмһүрия́те''' ({{lang-ar|الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية}} ''әл-җөмһүриййә әл-җәза’ириййә әд-димуқратиййә әш-шә‘биййә''<ref>'''Җөмһүриять''' — республика; '''җәзаир''' — җәзирәнең ''күп.''; җәзирә — атау, утрау; '''шәгыб''' — төркем, җәмәгать, кабилә, халык. — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б.</ref>, {{lang-fr|République Algérienne Démocratique et Populaire}}) — [[Төньяк Африка]]да, [[Урта диңгез җирләре|Урта диңгез бассейны]]ның көнбатыш өлешендә урнашкан дәүләт, [[Африка]]ның иң зур иле. Әлҗәзаир көнбатышта [[Марокко]], көньяк-көнбатышта [[Мавритания]] һәм [[Мали]], көньяк-көнчыгышта [[Нигер]] һәм көнчыгышта [[Либия]] һәм [[Тунис]] белән чиктәш. Дәүләт җирләренең шактый зур өлеше [[Сахра]] чүлендә ята. Башкаласы – [[Әлҗәзаир (шәһәр)|Әлҗәзаир]] шәһәре.
XVI гасырдан XVIII гасыргача Әлҗәзаир [[Госманлы империясе]]нә керә. [[XIX гасыр]] башында француз колонизациясе башлана. [[1954 ел]]да Әлҗәзаирдә [[Милли азатлык фронты (Әлҗәзаир)|Милли азатлык фронты]] оештырыла. [[Әлҗәзаир бәйсезлеге өчен сугыш|Француз колониаль гаскәрләренә]] каршы бик күп кан коелган сугыш нәтиҗәләре буенча Әлҗәзаир [[1962 ел]]да бәйсез социалистик дәүләт буларак төзелә. [[1980-ел]]лар ахырында дөньяви хакимият һәм исламчылар арасында каршылыклар [[Әлҗәзаирдә гражданнар сугышы|гражданнар сугышына]] әйләнә. Сугыш ислам кадимчеләрен тар-мар итеп тәмамлана.
== Халкы ==
Юл номеры - 77:
Атлас тауларының матурлыгы таң калдыра. Биек тау сыртлары очлы түбәләр һәм текә кыялар белән тәмамлана. Тирән тарлавыклар һәм матур үзәннәр белән кискәләнгән тау массивлары тау арасы тигезлекләре белән чиратлаша. Тауларында биеклек пояслары ачык беленеп тора. Атлас тауларының көньяк битләре — [[Урта диңгез]] буйларыннан [[Сахара]]га күчү ул.
Илнең күпчелек өлешен [[Сахара]]ның ташлы һәм комлы чүлләре били. Чүлләр территориянең 90 % ка якынын тәшкил итә.
Кешенең хуҗалык эшчәнлеге нәтиҗәсендә, аеруча колонизаторлар хакимлек иткән чорда, Әлҗәзаир табигате нык зыян күргән. Илдән фосфоритлар, металлар, кыйммәтле агачлар, мәсәлән бөке имәне чыгарганнар. Әлҗәзаирлеләр субтропик зонада урман үсемлекләрен торгызуга һәм илнең чүлле өлкәләрендә урман полосалары утыртуга зур игътибар бирәләр. Әлҗәзаирдә «яшел пояс» барлыкка китерү проекты эшләнгән, бу проект буенча урман полосасы [[Тунис]] чигеннән алып [[Марокко]] чигенә кадәр чүлне кисеп үтәчәк. Аның озынлыгы якынча 1500 км, киңлеге 10—12 км.
Юл номеры - 83:
== Икътисады ==
Әлҗәзаир — [[Африка]]ның файдалы казылмаларга иң бай илләреннән берсе. Анда тимер рудасы, марганец, фосфоритлар һәм башка файдалы казылмаларның запаслары шактый зур. Төп байлык — [[сахара]]ның утырма токымнарында табылган бик зур нефть һәм газ чыганаклары. Аларны үзләштерүгә бәйле рәвештә, чүлдә эшче-горняклар һәм геологлар яши торган заманча поселоклар барлыкка килде.
[[Чүл]]дә әлҗәзаирлеләр күбесенчә терлекчелек белән шөгыльләнәләр һәм күчмә яисә ярым күчмә тормыш алып баралар. Алар сарык, кәҗә һәм дөя үрчетәләр. Әлҗәзаир Сахарасында игенчелек белән оазисларда гына шөгыльләнергә мөмкин, анда хөрмә пальмалары, ә аларның куе ябалдашлары астында җимеш агачлары һәм бөртекле культуралар үстерәләр. Әлҗәзаирлеләр кичерә торган кыенлыкларның берсе — күчеп йөри торган ком өемнәре белән көрәш.
Юл номеры - 95:
'''قسماً'''
قسماً بالنازلات الماحقات
و١لدمء ١لڒ١كڍات الطاهرات
و البنود ال لامعات الخافقات
فى الجبال الشامحات الشاهقات
نحن ثرنا فحياۃ او معات
وعقدنا العزم ان تحيا الجزاير
فا شهدو! فا شهدو! فا شهدو! ▼
'''''Транскрипциясе:'''''
Строка 124 ⟶ 123 :
Wä ʿäqädnäl-ʿäzmä än täḥyäl-Cäza’ir<br>
Wä ʿäqädnäl-ʿäzmä än täḥyäl-Cäza’ir<br>
Fäşhädw! Fäşhädw! Fäşhädw!
'''''Беренче куплетның җырланышлы тәрҗемәсе:'''''
Строка 134 ⟶ 133 :
Без түккән кан һәм керсез күз яше белән, яше белән
Таулар өстендәге бөек, шанлы вә мәгърур, вә мәгърур,
Күктә җилфердәгән байрак төсе белән, төсе белән –
Строка 161 ⟶ 160 :
{{Африка илләре}}
{{Ислам хезмәттәшлеге оешмасы}}
[[Төркем:Африка дәүләтләре]]
[[Төркем:Әлҗәзаир]]
| |||