Җир: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к Removing Link GA template (handled by wikidata) |
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 1:
{{Планета карточкасы
|кечкенә карточка =
|төр = планета
|фон = #00b7b5
|исеме = Җир
|символ = Earth symbol.svg
|рәсем = NASA_Earth_America_2010.jpg
|киңлек = 270
|имза =
|рәсем2 = Earth_Eastern_Hemisphere.jpg
|киңлек2 =
|имза2 =
|башка атамалар =
|астероид билгеләмәсе =
|астероид төркеме =
|ачыш-ref =
|беренче ачучы =
|ачышның урыны =
|ачыш датасы =
|ачыш датасы-ref =
|ачышның ысулы =
|орбита-ref =
|дәвер =
|перигелий = 147 098 290 км <br /> 0,98329134 а. б.
|афелий = 152 098 232 км <br />1,01671388 [[Астрономик берәмлек единица|а. б.]]
|периастр =
|апоастр =
|апсида =
|периапсида =
|апоапсида =
|зур ярымкүчәр = 149 598 261 км <br /> 1,00000261 а. б.
|орбита радиусы =
|эксцентриситет = 0,01671123
|сидерик чор = 365,256366004 көн <br />365 көн 6 сәг. 9 мин. 10 сек.
|синодик чор =
|орбиталь тизлек = 29,783 км/c<br />107 218 км/сәг
|аномалия = 357,51716°
|авышу = 7,155° <small>кояш экваторына карата</small>, <br />1,57869° <small>инвариант өслегенә карата</small>
|почмаклы күчелеш =
|калка төен озынлыгы =
|периастр озынлыгы = 348,73936°
|периастр вакыты =
|периүзәк аргументы = 114,20783°
|ярым амплитуда =
|нәрсәнең иярчене =
|иярченнәре = 1 ([[Ай (иярчен)|Ай]]), 8300+ <small>[[Җирнең ясалма иярченнәре|ясалма]]</small><ref>{{cite web|url=http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=4008|title=Reentry Assessment - US Space Command Fact Sheet|author=US Space Command|date=March 1, 2001|publisher=SpaceRef Interactive|accessdate=2011-05-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DnLR4JoD|archivedate=2013-01-19}}</ref>
|зурлыклары =
|тыгызлану = 0,0033528
|экваториаль радиус = 6378,1 км
|поляр радиус = 6356,8 км
|уртача радиус = 6371,0 км
|зур түгәрәк әйләнәсе = 40 075,017 км <small>[[Экватор|экватор буенча]]</small><ref>World Geodetic System (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] from National Geospatial-Intelligence Agency.</ref><br />40 007,86 км <small>[[меридиан]] буенча</small><ref>{{cite web|first1=Sigurd|last1=Humerfelt|date=October 26, 2010|title=How WGS 84 defines Earth|url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html|accessdate=2011-04-29|archiveurl=http://www.webcitation.org/6BQK9bo86|archivedate=2012-10-15}}</ref>
|өслекнең мәйданы = 510 072 000 км²<ref>{{cite journal|author=Pidwirny, Michael|date=2006-02-02|title=Surface area of our planet covered by oceans and continents. (Table 8o-1)|publisher=University of British Columbia, Okanagan|url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html|accessdate=2007-11-26}}</ref><br />148 940 000 км² коры җир (29,2 %) <br />361 132 000 км² су өслеге (70,8 %)
|күләм = 10,8321{{e|11}} км³
|масса = 5,9726{{e|24}} кг (3{{e|-6}} M<sub>☉</sub>)
|тыгызлык = 5,5153 г/см³
|ирекле төшү тигезләнеше = 9,780327 м/с² (0,99732 g)
|беренче галәми тизлек = 7,91 км/с
|икенче галәми тизлек = 11,186 км/с
|әйләнү тизлеге = 1674,4 км/сәг (465,1 м/с)
|әйләнү периоды = 0,99726968 тәүлек <br>(23{{smallsup|h}} 56{{smallsup|m}} 4,100{{smallsup|s}}) — сидерик әйләнү периоды,<br />24 сәг — [[кояш тәүлеге]]нең уртача озынлыгы.
|күчәр авышы = 23°26’21",4119
|туры калку =
|авышлык =
|поляр күк киңлеге =
|поляр күк озынлыгы =
|альбедо = 0,306 <small>Бонд</small><br />0,367 <small>Геометрик</small>
|спектраль сыйныфы =
|күренмә йолдыз берәмлеге =
|абсолют йолдыз берәмлеге =
|почмак диаметры =
|өслектәге температурасы =
|температура 1 исем = [[Цельсий градусы|Цельсий]]
|темп1мин = −91,2 °C<ref>[http://news.rambler.ru/22582971/ В Антарктиде зафиксирована рекордно низкая температура — Рамблер-Новости]</ref>
|темп1урт = 14 °C<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm|title=Global average temperature may hit record level in 2010|last1=Kinver|first1=Mark|date=2009-12-10|work=BBC Online|accessdate=2010-04-22}}</ref>
|темп1макс = 56,7 °C<ref>{{cite web|url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature|title=World: Highest Temperature|work=WMO Weather and Climate Extremes Archive|publisher=Arizona State University|accessdate=2010-08-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/69f2puAjj|archivedate=2012-08-04}}</ref><ref>[http://www.itar-tass.com/c11/519830.html Долина Смерти признана самым жарким местом в мире]</ref>
|температура 2 исем = [[Кельвин]]
|темп2мин = 184 K
|темп2урт = 287,2 К
|темп2макс = 329,9 К
|атмосфера-ref =
|атмосфера басымы =
|биеклек шкаласы =
|атмосфера составы = 78,08 % — [[азот]] (N<sub>2</sub>)<br /> 20,95 % — [[кислород]] (O<sub>2</sub>)<br /> 0,93 % — [[аргон]] (Ar)<br /> 0,039 % — [[углерод диоксиды]] (СO<sub>2</sub>)<ref name="esrl">{{cite web|url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#mlo|title=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide|publisher=Earth System Research Laboratory|accessdate=|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DnLSs5H2|archivedate=2013-01-19}}</ref><br />Якынча 1 % [[су пары]] <br /><small>климатка карап</small>
}}
'''Җир''' ({{lang-la|Terra}}) — [[Кояш системасы]]ның [[Кояш]]тан өченче [[планета]]сы. [[Җирсыман планеталар]] арасында [[диаметр]], [[масса]] һәм [[тыгызлык]] буенча иң зуры.
Строка 21 ⟶ 91 :
[[Фән]]ни [[мәгълүмат]]лар буенча, Җир Кояш [[томанлык]]тан якынча 4,54 млрд. [[ел]] элек барлыкка килгән, һәм тиздән үзенең бердәнбер табигый [[иярчен]]е — [[Ай (иярчен)|Айны]] булдырды. Җирдә [[тереклек]] якынча 3,5 млрд. ел элек барлыкка килде. Планетаның [[өслек|өслегенең]] 70,8 % [[Дөнья океаны]] каплый, өслегенең башка [[өлеш]]ене [[кыйтга]]лар һәм [[утрау]]лар тәшкил итәләр. Тереклек бар булу өчен кирәкле [[сыекча|сыек]] [[су]] Кояш [[система]]сының башка планеталарының өслегендә юк. Җирнең эчке [[өлкә]]ләре шактый активлы һәм калын, чагыштырмача каты [[кат]]тан — [[Җирнең мантиясе|мантия]]дән, аның [[асты]]ндагы тышкы сыек төштән һәм эчке каты [[Җирнең төше|тимер төшеннән]] гыйбарәт.
[[Рәсем:The Soviet Union 1969 CPA 3822 stamp (Colour Photograph of Earth).jpg|thumb|left|150px|ССРБ почта маркасы, 1969 ел]]
Җир башка [[галәм]]и [[җисем]]нәр белән, Кояш һәм Ай шул исәптән, үзара [[тәэсир]] итә ([[тарту көче|тарту көчләре]] белән тарттыра). Җир Кояш [[тирә]]сендә әйләнә һәм 365,26 [[көн]] эчендә әйләнеп чыга. Бу [[вакыт]] аралыгы — [[сидерик ел]], ул 365,26 [[кояш тәүлеге]]нә тигез. Җирнең әйләнү күчәре аның [[орбита]] [[яссылык]]ка карата 23,4° ка авыша. Моннан [[сәбәп]]ле планета өслегендә бер [[тропик ел]] (365,26 кояш [[тәүлек|тәүлеге]]) эчендә [[фасыл]] [[үзгәреш]]ләре булалар.
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
{{Кояш системасы}}
| |||