Сугару: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Kitap (бәхәс | кертем)
Derslek (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 4:
== Тарихи белешмә ==
[[Файл:Hama-3_norias.jpg|thumb|Оронт елгасы буендагы ''норияләр'' ([[Сүрия]])]]
Борын заманнардан башлап илләрнең көч-куәте һәм байлыгы камил сугару системаларына нигезләнгән була. [[Yefrat yılğası|Евфрат]] белән [[Tigr yılğası|Тигр]] арасындагы җирләрдә систематик сугаруга карап авыл хуҗалыгы чәчәк ата. Иң борынгы мәдәният илләрендә: Кытай, [[Һиндстан]] һәм [[Мисыр]]да, [[Америка (дөнья кисәге)|Яңа дөньяда]] — [[Ацтеклар|ацтеклар]] патшалыгында сугару корылмалары калдыклары табыгантабылган. Мисыр халкы басу-кырларын суландыру өчен [[Нил]]ның даими язгы су ташуы белән канәгатьләнмичә; аның суын тармакланган каналлар системасын уңдырышлы туфрак булган барча җиргә, чүл чигенә кадәр җиткерәләр. Соңрак алар суны тәгәрмәчле механизм аша биеккә күтәрергә өйрәнәләр<ref name="ЭСБЕ">{{Калып:ВТ-ЭСБЕ|Орошение|А. С. Таненбаум}}</ref>.
 
Аурапада сугаруда беренчелекне [[этрусклар|этруск ]]халкы тота. Алар төзеп калдырган гигант каналлар калдыклары По елгасы буенда әле дә саклана. Аларның осталыгын [[Борынгы Рим|римлы]]лар дәвам итеп ала. Алары суны бик кадерлиләр: югарыда урнашкан бассейнннар, суүткәргеч каналлар, ясалма буалар һәм күлләр, сәнгатьчә бизәлгән су алу һәм чишмә урыннары яхшы чиста су китерүгә хезмәт итә<ref name="ЭСБЕ">{{Калып:ВТ-ЭСБЕ|Орошение|А. С. Таненбаум}}</ref>.
Юл номеры - 11:
 
== Төп сыйфатлама ==
[[Файл:20110524Wasserpumpe_Hockenheim1.jpg|thumb|Су алу өчен суыргычнасос җайланмасы]]
[[Файл:Calcinate_fontanili_e_canali_irrigazione.jpg|thumb|Сугару каналы]]
Туфракның уңдырышлыгын максат итеп куйган су тәртибенрежимын яхшырту чаралары гидромелиорация дип атала. Гидромелиорация су тәртибенрежимын үзгәртүгә яки төгәл көйләүгә хезмәт иткән инженерлык гидротехник корылмалар төзү юлы белән алып барыла. Суга кытлык булган якта сугаруны гамәлгә ашыру өчен башта териториянетерриторияне''суландырырга'' кирәк, чөнки сугаруга китәсе суны читтән китерү нәтиҗәсез һәм артык кыйммәт булыр иде. Суландыру өчен су табигый юллар белән китерелә, аны сугару максатларында кыенлыксыз тотарга була.
 
Сугару [[мелиорация]]нең башка чаралары белән бергә кулланыла. Мәсәлән агроурманмелиорациясе саклау урман полосалары һәм кишәрлекләрен күздә тота. Бу юл белән микроклимат шартларын үзгәртеп була, чөнки урман утырту туфракта дым әйләнешен яхшырта <ref>Мелиорация земель, стр. 5</ref>. <div>Коры якларда туфракну дымландыру гына ярдәм итмәскә мөмкин, чөнки коры җилләр дымны алып китә, үсемлекләр сула. </div><div>Мелиорация төчеләндерү максатын да ку ала. Шундый юллар белән туфрактан зыянлы тозлар чыгарыла. Җылылык мелиорациясе, максат итеп культураларга җылы су сибүне куя.
 
== Сугару режимы ==
Юл номеры - 48:
{| class="standard"
|+Аерым илләрдә сугарылган җирләр мәйданы ([[1990-еллар|1990]] нчы еллар ахырына),<br>
млн га<span class="noprint"><sup>[[Википедия:Чыганакларны күрсәтү|[''источник&nbsp;не&nbsp;указан&nbsp;2151&nbsp;деньчыганак күрсәтелмәгән'']]]</sup></span><span class="noprint"></span>
!Ил
!Мәйдан