Калмаш (Актаныш районы)
Калмаш — Татарстан Республикасының Актаныш районындагы авыл.
| Калмаш | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Чалманарат авыл җирлеге[1] |
| Почта индексы | 423752 |
 | |
Халык саны — 71 тирәсендә. Почта индексы — 423752.
Тарих
үзгәртү1731 елда нигезләнгән.
Актаныштан 23 чакрым көнбатыштарак Шәбез елгасы буенда урнашкан.
1731 елда калмашлыларның хәзер Башкортстанга караган Тузлыкуыш авылының 3 кешесенә һәм үзебездәге Апачта татарлар нәселенә нигез салган Апас мулла Тутаевка күчеп утырырга рөхсәт бирүләре рәсми кәгазьләрдә теркәлеп калган. Алар 1745, 1749, 1761 елларда Каен Түбә, Карт, Суыксу һәм Шәбез авыллары вотчиналары белән бергәАгыйдел елгасы тамагыннан Туктар күленә кадәрге арасын, башка су чыганакларын, Кама елгасының болынлы ягындагы күлләрне төрле вакытка оброкка тапшырганнар. Җирләренең мул булуы авылның бу тирәдә иртәрәк барлыкка килүен раслый. Шул рәвешле аңа нигез ким дигәндә XVIII гасырга краган рәсми кәгазьләрдә йөзбашы Кадермәт Дусмәтов, Азамат Ишкин, Мостафа Чурашов,Үтәмәш Шыгаев, Ярмөхәммәт Уразманов, Акай Зөбәеровның исем-фамилияләре телгә алына.
1813 елда авылда мәчет булуы, 21 июньдә аңа Габделкаһир хәзрәт Ишмәтовның имам итеп куелуы, малайлар мәктәбе эшләве, 1859 елда җил тегермәне барлыгы теркәлеп калган. 1913 елда мәдрәсәдә шәкерләр саны 50 гә җиткән, мөдәррис вазифасын имам-хатыйп Габделмосавир Габделкәбиров башкарган.
1799 елда җирләрне генераль ызанлаганда авыл вотчиналарына Минзәлә өязеннән – 379, Бөре өязеннән 1172 дисәтинә җир бүлеп бирелә, 1918 елга кадәр шулардан файдаланалар.
1870 елгы мәгълүматларга караганда, Калмашта типтәрләр көн күргән.
Кантоннар чорында авыл Унынчы йортка, аннан Семиостров волостена карый.
1929 елда Фрунзе исемендәге хуҗалыкка берләшәләр, 1950 елда “Алга”га (Шәбез), соңыннан чалманаратлыларга кушалар, “Агыйдел” хуҗалыгы булып көн күрәләр. Ул “Наратлы” ҖЧҖкә әйләнә.
6 кеше репрессияләнә.
Бөек Ватан сугышына киткән 52 яугирнең 42 се кире әйләнеп кайта алмый.
Демография
үзгәртү| Халык саны | |||||||||||||
| 1859 | 1870 | 1884 | 1908 | 1920 | 1926 | 1938 | 1949 | 1958 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 |
| 381 | 423 | 511 | 495 | 419 | 253 | 266 | 191 | 171 | 152 | 131 | 79 | 77 | 71 |
Климат
үзгәртү| Тәүлек буена һаваның уртача температурасы | ||||||||||||
| Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -11.5 °C | -11.2 °C | -6 °C | 3.9 °C | 13.1 °C | 18.7 °C | 20.4 °C | 17.6 °C | 11.9 °C | 4 °C | -5.3 °C | -10.8 °C | 3.7 °C |
Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb[2]. Уртача еллык һава температурасы 3.7 °C.[3]
Шәхесләр
үзгәртү- Мирзанур Камалов ( районда баш зоотехник булып эшләгән, 1945 елның 5 маенда, Берлинны алгач һәлак була)
- Әбелгариф Камалов (районда эчке эшләр органнарында эшләгән, милиция лейтенанты булган)
- Раил Салихов ( отставкадагы милиция подполковнигы)
- Фәрит Салихов ( хуҗалык эшлеклесе) һ.б
Искәрмәләр
үзгәртүЧыганаклар
үзгәртү- Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ. - Казань, 2008. -Т.4
- Списки населенных мест Российской империи по сведениям 1870 года.
- Полный алфавитный список всех населенных мест Уфимской губерни.- Уфа, 1906.
- И.Р Очерки истории Татарстана и Татарского народа.(20 век)- Казань, 1999
- Муратов Ф., Хуҗин Й. Актаныш - туган җирем. - Казан, 2003.
- Имамов В. Безнең төбәк тарихы. - Чаллы, 2008.
- Актанышым - ак илем. // Актаныш - край мой лучезарный. -Казан "Идел- пресс", 2010.