Ирек Фәхретдинов
Ирек Фәхретдинев (Ирек Хәйрулла улы Фәхретдинев, 5 июнь 1933 (90 яшь), Зур Чынлы, Чүпрәле районы, Татарстан АССР, РСФСР, СССР — , ) — авиаконструктор, ТР ФАнең хакыйкый әгъзасы (1991), ТАССРның атказанган фән һәм техника эшлеклесе (1981), РФның атказанган фән эшлеклесе (1994), СССР дәүләт премиясе лауреаты (1984), «Союз» тәҗрбә-конструкторлык бюросы генераль директоры (1983-1995).
| Ирек Фәхретдинов | |
|---|---|
 | |
| Туган | 5 июнь 1933 (90 яшь) Зур Чынлы, Чүпрәле районы, Татарстан АССР, РСФСР, СССР |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия |
| Һөнәре | галим |
| Гыйльми дәрәҗә: | техник фәннәр докторы[d] |
Каты ягулыклы ракета двигательләрен (РДТТ), ракетага каршы оборона системасы (ПРО), һавага каршы оборона (ПВО), зенит-идарә ителә торган ракета (ЗУР), аэробаллистик ракета һәм «һава-һава» класслы ракеталар, шулай ук машина төзелешенең катлаулы эшләнмәләрен эшләп чыгаруны һәм җитештерүне оештыра. Татарстан Республикасы Рәссамнар берлеге әгъзасы (1995).
Биографиясе үзгәртү
Әтисе - Фәхретдинов Хәйрулла Исматулла улы 1914-1917 елларда Россия армиясендә беренче бөтендөнья сугышы фронтларында сугыша. Гражданнар сугышы елларында Кызыл Армиядә Башкортстанда «Яшел бандалар» белән көрәш отряды командиры булып хезмәт итә. Әнисе Фәхретдинова Фатыйма Шаги кызы, авыл укытучысы булган. Гаиләдә 7 бала була.
Белеме үзгәртү
1948 елда Казан шәһәренең 2 нче мәктәбе 7 сыйныфын тәмамлый һәм 1952 елда Казан елга техникумына укырга керә. 1952-1953 елларда — диспетчер, аннары Ставрополь шәһәрендә (хәзер Самара өлкәсенең Тольятти шәһәрендә) Куйбышевгидрострой Комсомол порты прорабы - башлыгы урынбасары. Шунда ук 1953 елда Куйбышев индустриаль институтының кичке филиалының беренче курсын тәмамлый һәм Казан авиация институтының икенче курсына күчә, анда 1958 елда двигательләр төзү факультетын тәмамлый һәм авиадвигательләр эшләгән ОКБ-16 (Казан) оешмасына эшкә җибәрелә. 1973 елда Казан авиация институтында (КАИ) кандидатлык диссертациясен, 1987 елда шунда ук докторлык диссертациясен яклый. Техник фәннәр докторы. Профессор. 1991 елдан-Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең хакыйкый әгъзасы.
Авиаконструктор үзгәртү
1958-1996 елларда-ОКБ-16да эшли, «Союз» Ккб («Союз» ККБ) дип үзгәртелгән: инженер-конструктор, перспектив эшләнмәләрнең конструкторлык бригадасы башлыгы, баш конструктор урынбасары (1969 ел), баш конструктор-предприятие җитәкчесенең беренче урынбасары (1980 ел), «Союз» ККБ баш конструкторы-генераль директоры (1983-1995). Йөрәк миокард инфарктыннан соң 1994 елның маенда ул отставкага бирә, әмма хөкүмәт, аны "Союз" ККБ фәнни җитәкчесе итеп күчереп, бары 1995 елның гыйнварында гына отставканы канәгатьләндерә. 1996 елның гыйнварында сәламәтлеге буенча КАИның махсус двигательләр кафедрасы профессоры булып эшли.
Җәмәгать эшчәнлеге үзгәртү
1980-1993 елларда-СССР-Россия Сәүдә-сәнәгать палатасы каршындагы экспортерлар Ассоциациясе Рәисе урынбасары, 1989-2000 елларда-«Фән» ассоциациясе президенты (Татарстанның югары уку йортлары, фәнни-тикшеренү һәм конструкторлык-технологик оешмалар ассоциациясе). 1996 елда "Татарстан Республикасы сәнәгатен үстерүнең өстенлекле юнәлешләре буенча кризиска каршы чаралар" программасын эшләү буенча Хөкүмәт комиссиясе рәисе була (1 нче этап). Программа һәм аны гамәлгә ашыру планы 1997 елның 18 мартындагы 140 номерлы ТР Министрлар кабинеты карары белән расланды.
Гаиләсе үзгәртү
1956 елда өйләнгән. Хатыны-Розалия Али кызы Фәхретдинова (Халикова), кызы Лилия Ирек кызы Надыршина (архитектура докторы), оныгы — Айгөл Наил кызы Зильм (Angela Zilm), табиб, медицина һәм хирургия бакалавры, оныгы — Бәхтияр Наил улы Надыршин (Bakhtiar Nadyrshine), медицина радиографиясе бакалавры.
Бүләкләре үзгәртү
- 1971 елның 26 апрелендә Почет Билгесе ордены белән бүләкләнә
- 1979 елның 26 сентябрендә Хезмәт Кызыл Байрагы ордены белән бүләкләнә
- 1981 елның 6 гыйнварында «ТАССРның атказанган фән һәм техника эшлеклесе» дигән мактаулы исем бирелә
- 1984 елның 3 ноябрендә СССР Дәүләт премиясе бирелә
- 1988 елның 5 апрелендә авиация сәнәгатен үстерүгә зур өлеш керткәне өчен «Мактаулы авиатөзүче» билгесе белән бүләкләнә
- 1994 елның 15 июнендә «Россия Федерациясенең атказанган фән һәм техника эшлеклесе» дигән мактаулы исем бирелә
Искәрмәләр үзгәртү
Чыганаклар үзгәртү
- А. И. Афанасьев, Ф. С. Монасыпов, Т. В. Сидорова «Академия наук Татарстана». — Казань: Изд-во «Фэн». 1992. — 304с
- Г. Л. Дягтярев, М. С. Сафариев, А. А. Хлебников «Аэрокосмический комплекс Казани».- Казань: Изд-во «Вертолет», 2007.- 272с.:ил.
- «Кто есть кто в Республике Татарстан. Выпуск II, дополненный». — Казань: Изд-во ТОО «СТАР», 1996.- 288с.:ил.
- «Татарский энциклопедический словарь». Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998. — 703 с., ил.
