İmpuls

(Импульс битеннән юнәлтелде)

İmpuls (xäräkät miqdarı) - vektor fizik zurlığı, cisem mexanik xäräkäteneñ miqdarı bulıp tora.

İmpuls saqlanuı misalı

Klassik mexanikada impuls cisemneñ massası häm anıñ tizlege tapqırçığışına tigez, impuls yünäleşe tizlek vektorınıñ yünäleşenä täñgäl kilä.

.

Ğomumi oçraqta impuls Nöter teoremasınnan alına:

İmpuls - mexanik sistemanıñ xäräkäte additiv integralı bulıp tora, Nöter teoreması buyınça impuls fundamental' simmetriäse - fäza berişlelegenä turı kilä.

Nyuton mexanikası

үзгәртү
 
Tigez massalı cisemnärneñ sığılmalı bäreleşe
 
Tigezsez massalı cisemnärneñ sığılmalı bäreleşe

Klassik mexanikada impuls:

 
 

İntegral' küreneş

 

Ägär sistemağa tışqı köçlär tä'sir itmäsä, sistema impulsı saqlana:

 . (*)

Bäreleşlärdä impulslar almasuı sığılmalı bäreleşlärdä häm sığılmasız bäreleşlärdä törleçä bara.

Relätivistik mexanika

үзгәртү

3-ülçäneşle impuls:

 

Yomıq sistemada, tışqı köçlär bulmağanda impuls saqlana.

4-ülçäneşle impuls:

 

Energiä häm impuls nisbäte:

 

Ğomumi impuls

үзгәртү

Teoretik mexanikada ğomumi impuls tizlek buyınça Lagranjiannıñ çığarılmasına tigez:

 

Lagranjian

 ,

şuña kürä

 

Ğomumi impuls elektromagnit qırında

үзгәртү
 

biredä   - vektor potentsialı

Elektromagnit qırınıñ impulsı

үзгәртү
 

İmpuls kvant mexanikasında

үзгәртү

Kvant mexanikasında impuls operatorı kertelä:

 

Hamiltonian:

 

De Broyl dulqınnarı

үзгәртү

De Broyl tigezlämäse buyınça:

 

biredä   - De Broyl dulqını ozınlığı

  • Арнольд В. И. Математические методы классической механики. — 5-е изд., стереотипное. — М.: Едиториал УРСС, 2003. — 416 с. — 1500 экз. — ISBN 5-354-00341-5
  • Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е. М. Механика. — Издание 4-е, исправленное. — М.: Наука, 1988. — 215 с. — («Теоретическая физика», том I). — ISBN 5-02-013850-9
  • Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е. М. Теория поля. — Издание 7-е, исправленное. — М.: Наука, 1988. — 512 с. — («Теоретическая физика», том II). — ISBN 5-02-014420-7
  • Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 4-е. — М.: Физматлит, 2002. — Т. I. Механика. — 792 с. — ISBN 5-9221-0225-7