İkençe çeçen suğışı
İkençe çeçen suğışı (Rusiädä räsmi räweştä: Çeçenstanda kontrterroristik operatsiäse) - Çeçen suğışınıñ ikençe öleşe, 1999 - 2000 yılda aktiv xärbi däwer, 2000 yıldan soñ pısqıp yanuçı nizağına äwerelä, älegä dä konflikt däwam itä. Läkin 2009 yılnıñ 16 aprelendä KTO tärtibe yuqqa çığarıla.
| İkençe çeçen suğışı çeç. Нохчийн ШолгIа тӀом 1999 — 2009... | |
 Küläm qäberlek | |
| Data |
30 sentäber 1999 - 15 aprel 2009... |
|---|---|
| Urın |
Çeçenstan, İnguşetiä, Dağstan, Stavropol krayı |
| Näticä |
Rusiä köçläre ciñüe, terrorizm Könyaq Qawqazda |
| Üzgäreşlär |
Rusiä qanunnarı öleşçä Çeçenstanda kertelä |
| Köndäşlär |
Rusiä qorallı ğäskärläre, Çeçen Cömhüriäte İçkeriä |
| Rusiä ğäskär başlığı |
Yeltsin, Putin |
| Çeçen ğäskär başlığı |
Aslan Masxadov, Doku Umarov |
| Yaqlar köçläre |
Rusiä: 80 000 (qorallı köçlär)
|
| Yuğaltular |
Rusiä: 6000 artıq (räsmi rus.çığ.)
|
İke suğış arasında
1996 yılda Xäsäwyort kileşüläre imzalanğannan soñ 1996 yılda Çeçnädä xalıqara wäkilläre qatnaşqanda Aslan Masxadov prezident itep saylanğan.
Berençe suğıştan soñ Çeçenstanda küp qorallar qalğan häm qorallı törkemnär räsmi xakimiätne yış tanımağan. Prezident Masxadovnıñ böten Çeçenstan östendä tulı idäräse bulmağan.
Berkemgä buysınmıy torğan qorallı törkemnär, suğışçılar totıqlarnı alalar häm yolım aqçasın taläp itälär.
Qorallı terroristik oyışmalar häm radikal salafilär Könyaq Qawqazda tarala başlıylar.
Suğış başlanuı
1999 yılda 7 avgustında Çeçenstannan Şämil Basayev citäkçelegendäge ayırım qorallı törkem Dağstan cirenä höcüm itälär. Alar tawlı rayonında radikal tärtipne urnaştırmaqçı bulalar.
Çeçnä prezidentı Aslan Masxadov Basayevnıñ höcümen ğäyeplägän.
Avgust ayında Rusiä köçläre çeçen suğışçılar belän suğışalar. Basayev köçläre Çeçenstanğa çigenergä duçar bulalar.
4-16 sentäberdä Mäskäwdä, Volgodonsk, Buynaksk şähärlärendä toraq yortları şartlawları bulğannar.
Şulay uq Räzän qalasında da yaña şartlaw äzerlängänen açıqlana, läkin şul şartlawlar äzerläwenä FSB köçläre "tikşerenülär" dip cawaplı bulğannar.
Läkin Rusiä xakimiäte barlıq teraktlarda Çeçenstan xökümäten ğäyeplägän häm Masxadovnıñ Basayevka qarşı tiskäre qaraşqa qaramastan Rusiä Masxadov citäklägän Çeçenstanğa qarşı yaña suğışnı başlıy.
23 sentäberdä Rusiä ğäskärläre Groznıy qalasın bombağa tota, 30 sentäberdä Çeçenstanğa kerälär.
2000 yılda Rusiä yağına Çeçenstan baş möftie Axmad Qadıyrov küçä, soñraq (05.10.2003) ul Çeçenstan prezidentı itep saylana.
2002 yılnıñ 23-26 oktäberendä - "Nord-Ost" Mäskäw spektaklendä totqınnı alu, 129 keşe wafat.
2003 yılnıñ 5 dekäberdä - Yessentuki poyezdında terrakt, 41 keşe wafat.
2004 yılnıñ 6 fevralendä Mäskäw metrosında terrakt, 39 keşe häläq.
2004 yılnıñ 9 mayında - Groznıy stadionında terrakt, Çeçenstan prezidentı Axmat Qadıyrov wafat bula.
2004 yılnıñ 1-3 sentäberendä - Beslan şähärendä terrakt, 334 keşe häläq, şul isäptän 186 - balalar.
2005 yılnıñ 8 martında - 2-nçe İçkeriä prezidentı Masxadov Rusiä köçläre tarafınnan üterelä.
2006 yılda - Şämil Basayev üterelgän.
Soñğı waqıtta terroristik eşçänlek Çeçenstannan Dağstanğa küçerelä.
Monı da qarağız
Sıltamalar
- Вторая чеченская война: Победа, которой не было (февраль 2000 — октябрь 2002)
- Россия и СССР в войнах XX века. Вооружённые конфликты на Северном Кавказе (1920—2000 гг.) — подробная статистика потерь федеральных сил
- Первая чеченская война: миф о «маленькой победоносной войне» рассеивается (март-июнь 1995 г.)