Евгений Кунин
Евгений Викторович Кунин (ингл. Eugene Koonin; 1956 елның 26 октябре, Мәскәү, ССРБ) — совет һәм Америка биологы. Биология фәннәре кандидаты (1983). АКШ Милли сәламәтлек саклау институтларының Милли медицина китапханәсенең биотехнологик мәгълүмат Милли үзәгенең (Бетесда) әйдәп баручы фәнни хезмәткәре[2]. Эволюцион һәм исәпләү биологиясендә танылган эксперт булып тора, Россия галимнәре арасында иң югары Хирш индексына ия — 183[3].
| Евгений Кунин | |
|---|---|
 | |
| Туган | 26 октябрь 1956 (68 яшь) Мәскәү, СССР |
| Ватандашлыгы |  СССР Америка Кушма Штатлары |
| Әлма-матер | Биологический факультет МГУ[d] |
| Һөнәре | биолог, биоинформатик, информатика өлкәсендә белгеч |
| Эш бирүче | Институт полиомиелита и вирусных энцефалитов имени М. П. Чумакова РАМН[d], Институт микробиологии им. С. Н. Виноградского РАН[d], Национальный центр биотехнологической информации[d], TIG[d], Biology Direct[d] һәм АКШ милли сәламәтлек саклау институтлары[d][1] |
| Ата-ана | |
| Гыйльми дәрәҗә: | биология фәннәре нәмзәте[d] (1983) |
Тормыш юлы
үзгәртүЕвгений Кунин 1956 елның 26 октябрендә Мәскәүдә филолог-пушкинист һәм китап белгече Виктор Владимирович Кунин һәм синолог Ирина Константиновна Глаголева гаиләсендә туа[4][5]. 1973 елда Евгений Кунин унынчы сыйныф укучылары арасында МДУ биология олимпиадасында беренче премия ала, аны Алексей Кондрашов белән бүлешә[6][7].
1978 елда Мәскәү дәүләт университетының биология факультетының вирусология кафедрасын тәмамлый. 1983 елда шунда ук «Энцефаломиокардит вирусының репликатив комплекслары булган нуклеотидкиназ махсус ассоциациясе»[8] темасы буенча биология фәннәре кандидаты дәрәҗәсенә диссертация яклый. 1985—1991 елларда Мәскәүдә Полиомиелит институтында һәм Микробиология институтында исәпләү биологиясе буенча тикшеренүләр белән җитәкчелек итә. 1991 елдан Биотехнологик мәгълүмат милли үзәгендә эшли. «Trends in Genetics» фәнни журналында «Геном анализы» секциясенең мөхәррире булып тора. Евгений Кунин — «Biology Direct» ачык һәм ачык рецензияле фәнни журналның баш мөхәррире[9].
Кунинның төп тикшеренүләре секвенланган геномнар чагыштырма анализын һәм геннар функцияләрен өйрәнүнең автоматических ысулларын үз эченә ала. Ул чагыштырма геномиканың филогенетик анализ өчен кулланылышын, шулай ук геном эволюциясен математик модельләштерүне өйрәнә. Кунин шулай ук тормыш эволюциясенең төп этапларын (эукариотларның килеп чыгышы), сигналларның эукариотик тапшыруының эволюциясен һәм чагыштырмача-геном күзлегеннән караганда үсеш юлларын тикшерү өчен исәпләү методларын куллана[10].
2006 елдан башлап Кунин ДНКда даими рәвештә кабатланучы нуклеотид төркемнәре бактерияләре барлыкка килү һәм кабатлаучылар арасында ДНК участокларының аларны йоктырырга сәләтле вируслар ДНКсын хәтерләтүе белән кызыксына. Билгеле булганча, бактерияләр вирус инфекцияләреннән үлә ала. Бактерияләрнең бер өлеше исән кала. Кунин идеясе буенча, ДНКның бу участоклары — дошманны танырга һәм юк итәргә ярдәм итә торган трофей. Бу вирус белән кабат очрашканда, исән калган бактерия аны алдан ук запасланган геном фрагменты буенча белә һәм фрагмент табылган урында ДНКны 2 өлешкә кисә. Үзенчә вирус инфекциясенә каршы көрәшү өчен микробларның эволюцион җайланмасы. Соңрак, 2012 елда, бу бактериаль үз-үзен саклау системасы булуын эксперименталь рәвештә раслыйлар һәм теләсә кайсы ДНКны, шул исәптән кешенекен (CRISPR системасы) коррекцияләү өчен җайлаштыралар[11].
Евгений Кунин — биологларның, бигрәк тә эволюцион биология теориясе буенча белгечләрнең иң еш цитаталанучыларның берсе. 2019 елның декабренә аның Scopus буенча Хирш индексы — 169[12], Web of Science буенча 173 — «Экспертлар корпусы» (табигый фәннәрдә рус сөйләшүче галимнәр рейтингы) проекты исемлегендә беренче урын[13]. Ул икегә тигез Эрдёш санына ия. 2016 елда АКШ Милли фәннәр академиясе әгъзасы итеп сайлана[14]. Россия Фәннәр академиясенең чит ил әгъзасы (2019).
2017 елга Semantic Scholar версиясе буенча дөньяның иң йогынтылы ун биологы исемлегенә керә[15].
2018 елда «эволюцион биологияне үстерүгә фундаменталь өлеш керткән өчен» Георгий Гамов исемендәге премия лауреаты бул[16].
2022 елның февраленнән Россия Сугышка каршы комитеты катнашучысы булып тора[17].
2022 елның февралендә Россиянең Украинага бәреп керүен тынгысыз яклау белән бәйле РФА әгъзалыгыннан баш тарта. Россия Фәннәр академиясе президенты Александр Сергеевка хатны һәм чыгуы турындагы карарын Facebook социаль челтәрендә 2022 елның 28 февралендә бастырган[18]
Тикшеренүләрнең төп юнәлешләре
үзгәртү- Секвенланган геномнарны чагыштырма анализлау һәм геномнарны аннотацияләүнең автомат алымнары.
- Филогенетик анализ өчен чагыштырма геномика кушымталары, тормышның борынгы формаларын реконструкцияләү һәм зур масштаблы эволюцион модельләр төзү.
- Геномнар эволюциясен математик модельләштерү.
- Эукариотлар килеп чыгышы кебек эволюциянең төп дәверләрен исәпләү тикшерү.
- Сигнал юллар эволюциясе һәм организмнарны үстерү алымнары белән чагыштырмача геномика.
- Геном киңлеге эзлеклелеген чагыштырып эволюцион теориянең төп фаразларын сынау.
Басмалар
үзгәртү- Eugene V. Koonin The cosmological model of eternal inflation and the transition from chance to biological evolution in the history of life// Сайт Biology-direct.com. Biology Direct. 2007. 2013 елның 1 март көнендә архивланган.
- Eugene V. Koonin. The Logic of Chance: The Nature and Origin of Biological Evolution. — FT Press, 2011.анг--> — 516 p. — ISBN 978-0-13-262317-9.[19]
- Кунин Е. В. Логика случая: О природе и происхождении биологической эволюции = The Logics of Chance: The Nature and Origin of Biological Evolution / Автор. пер. с англ. — М.: Центрполиграф, 2014. — 528 с. — ISBN 978-5-227-04982-7.[20]
- Е. Кунин Суп из гвоздя. Ведущий эволюционист рассказал о Мультивселенной и антропном принципе // Lenta.ru, 1 декабря 2012
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
- ↑ Личная страница на сайте Национального центра биотехнологической информации
- ↑ Corpus expertov. әлеге чыганактан 2014-01-11 архивланды.
- ↑ Виктор Кунин, Евгений Кунин и Татьяна Сенкевич на встрече потомков Абрама Ляса в Хайфе. әлеге чыганактан 2015-07-21 архивланды.
- ↑ Первая встреча потомков виленского купца второй гильдии Абрама Моисеевича Ляса (2009). әлеге чыганактан 2015-07-21 архивланды.
- ↑ Победители школьных биологических олимпиад МГУ 1970—1992 г.г. // Сайт Olympiads.mccme.ru
- ↑ А. С. Кондрашов Хроника неожиданного открытия // Сайт Wsyachina.narod.ru 2013 елның 28 сентябрь көнендә архивланган.
- ↑ Кунин, Евгений Викторович. Специфическая ассоциация нуклеотидкиназ с репликативными комплексами вируса энцефаломиокардита: дисс. ... канд. биол. наук: 03.00.03. — Москва, 1983. — 165 с.
- ↑ Editorial Board/ Biology Direct. әлеге чыганактан 2014-05-08 архивланды.
- ↑ Book: Logic of Chance: The Nature and Origin of Biological Evolution -by Eugene V. Koonin. Publisher: FT Press (September 09, 2011) ISBN 0-13-254249-8
- ↑ Борислав Козловский «Сложность — это болезнь» // Сайт Colta.ru, 17 марта 2017. әлеге чыганактан 2017-04-04 архивланды.
- ↑ Профиль Евгения Кунина на Scopus. https://www.elsevier.com/.
- ↑ Список цитирования. Expertcorps.ru. әлеге чыганактан 2015-07-21 архивланды.
- ↑ News from the National Academy of Sciences (2016-05-03). әлеге чыганактан 2016-05-06 архивланды.
- ↑ Евгений Кунин попал в «десятку» самых влиятельных биологов мира. РИА Новости. әлеге чыганактан 2018-10-17 архивланды.
- ↑ Евгений Кунин и Андрей Линде получили премию имени Гамова. РИА Новости. әлеге чыганактан 2018-10-15 архивланды.
- ↑ Антивоенный комитет России. әлеге чыганактан 2022-03-17 архивланды.
- ↑ Открытое письмо Президенту РАН А.М. Сергееву.
- ↑ В. И. Глазко Эволюция: новое о случайности и необходимости (Резензия на книгу Е. Кунина «Логика случая: природа и происхождение биологической эволюции» (The Logic of Chance: The Nature and Origin of Biological Evolution)) // Журнал Химия и жизнь, № 10, 2012, archived from the original on 2013-04-07, retrieved 2022-05-15
- ↑ С. А. Боринская Эволюция сквозь призму геномики (Рецензия на книгу Е.Кунина «Логика случая») // Журнал Природа, № 10, 2014, с. 80-89 (PDF), archived (PDF) from the original on 2018-01-02, retrieved 2022-05-15
Сылтамалар
үзгәртү- Е. Кунин мәкаләләре исемлеге цитаталау индексы белән // Сайт Scholar.google.com
- Евгений Кунин: «Это все-таки чрезвычайно сложная и хрупкая система — жизнь», интервью 2017 елның 13 ноябрь көнендә архивланган. // Сайт innovationhouse.org.ua «Дом Инноваций»
- Евгений Кунин: «Есть ли объективные характеристики геномов и белков высокопатогенных коронавирусов?» // PCR.news. 24.04.2020.