Дрейфус эше

Дрейфус эше (1894-1906) - Франция тарихындагы өченче республиканың төп иҗтимагый-сәяси низагы. XIX гасыр ахырында яһүд чыгышлы Франция гаскәренең офицеры капитан Альфред Дрейфусны хыянәттә гаепләү тирәсендә барлыкка килгән. Вакыйга унике ел дәвамында Франция җәмгыятен дулкынландыра, аны тирән һәм нык ике каршы лагерьга бүлә: Дрейфусның гаепсезлеген яклаучы "Дрейфусардлар" һәм аның гаебен яклаучы "Дрейфусардларга каршы булучылар". Ахыр чиктә Дрейфус гаепсез дип табыла, бар шәхси һәм хәрби хокуклары кайтарыла, хәттә дәүләтнең иң югары бүләге "Мактаулы легион ордены" белән бүләкләнә.

Дрейфус эше
... хөрмәтенә аталган	Альфред Дрейфус[d]
Дәүләт	Өченче француз республикасы[d]
Урын	Париж
Башлану вакыты	1894
Тәмамла(н)у вакыты	1906
Дрейфус эше Викиҗыентыкта

"Мин..гаеплим!" (« J'accuse») мәкаләсе

Вәзгыять

1894 елның азагында капитан Дрейфус Германия империясенә Франциянең яшерен документларын тапшыру өчен кулга алына. Суд шпионлык, дәүләт хыянәте өчен аның чинын алып, Көньяк Америкадагы Кайенна шәһәре районындагы Диабль утравына гомерлек сөргенгә хөкем итә. Дрейфус эше — шпионлык мәсьәләсе фонында һәм антисемитизм өчен аеруча уңайлы социаль контекстта гаделлекне саклау өчен җаваплы булган мәхкәмәнең нейтральлеген югалту хатасы. Бу 1871 елдан, ягъни Эльзас белән Лотарингия аннексияләгәннән соң, Франциядә Германияга карата реванш хәле күтәрелгән чорга туры килә. Чын гаеплеләр 1898 елда мәхкәмә тарафыннан аклануга, француз язучысы Эмиль Золя шул чор Франция президенты Феликс Форга «L’Aurore» («Орор») газетасы битләрендә "Мин...гәеплим" дип башланган ачык хат язуга гына киң җәмагатьчелеккә таныла. Мәкаләдә Золя эштәге иминият бордеросы авторлары Эстерхази һәм Анри дип белдерә, Генераль штабы белән хәрби министрылык исә Эстерхази һәм Анриның акланулары өчен Дрейфусны якламавында гаепли.

Мәкалә иҗтимагый-сәяси кризисның төп сәбәбе була. 1899 елда Франциянең Өченче Республикасы җәмгыяте ике лагерьга бүленә: дрейфусард һәм антидрейфусард лагерьлар арасында бик көчле милләтче һәм антисемитик полемика күзәтелә.

Эш тулысынча 1906 елда Кассацион палата Дрейфусны аклап, гаепсез дигән карарны чыгаруы белән тәмамлана.

Шулай ук карагыз

• Француз колониаль империясе