Вумурт
Вуму́рт (удмурт телендә: су кешесе), вукузё (удмурт телендә: су хуҗасы) — удмурт мифологиясендә су хуҗасы. Вумурт су табигать көчләре өчен җаваплы булган, аннан елгалар ташуы, буалар саклануы, су белән тәэмин ителеш бәйле булган. Кыяфәте буенча вумуртлар беркайчан да диярлек гади кешеләрдән аерылмыйлар, әмма гел кара чәчле. Нюлэсмуртлар (урман ияләре) һәм вумуртлар арасында аяусыз сугышлар булган; алар төш вакытында була торган дип саналган, шуңа күрә кешеләр шул вакытта елгага керергә курыкканнар — комиларда шундый ук ышанулар булган.[1]. Вумуртларга кайвакыт мумы, нюня «ана», «абый, ата» дип мөрәҗәгать иткәннәр. Вумуртлар шау-шулы туйлар үткәргән, үзенә кендек әбисен чакырган, базаларда гади кешеләр кебек йөргән, әмма аларның аерылып торган билгесе булган: киемнең сул ягы юешләнгән[2], ягъни, нәкъ кешеләрдә кебек үк. Удмуртларның традицион ышануларында белемнитлар («шәйтан бармагы») «вумурт бармагы» (удмурт телендә: вумурт чиньы) дип саналган, ул аларны еш сындыра, әмма алар яңадан үсеп чыга. «Вумуртның бармаклары»н елгаларда тапканнар. Үле булган килеш, алар һәрвакыт салкын. «Вумурт бармагы»н кырудан порошок удмуртларның традицион медицинасында кан тотучы матдә буларак кулланган.[3][4]
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Гагарин Ю. В. История религии и атеизма народа коми. М.: Наука, 1978. С. 35.
- ↑ Первухин Н. Г. Эскизы преданий и быта инородцев Глазовского уезда. Эск. IV. Вятка, 1889. С. 62-80.
- ↑ Первухин Н. Г. Эскизы преданий и быта инородцев Глазовского уезда. Эск. I. Вятка, 1888. С. 73-74.
- ↑ Ложкина Е. В. «Чертовы пальцы» (вумурт чиньы) в народном целительстве удмуртов
Әдәбият үзгәртү
- Владыкин В. Е. Религиозно-мифологическая картина мира удмуртов. Ижевск: Удмуртия, 1994.