Беломор петроглифлары
 |
Бу мәкаләгә башка Википедия мәкаләләре сылтамыйлар. Зинһар, ярдәмчене кулланып, кабул ителгән киңәшләргә күрә сылтамалар куегыз.
|
Беломо́р петроглифлары — Карелиядә, Беломор районында Выг елгасы утрауларында урнашкан борынгы чор иҗаты һәйкәлләре, безнең эрага кадәр IV—III меңьеллыкларга карыйлар.[1].
Гомуми мәгълүмат
үзгәртү«Беломор петроглифлары» археологик комплексы таш кыяларда чокылган рәсемнәрдән һәм 30-дан артык борынгы кеше яшәү урыннарыннан тора.
Беломор петроглифлары Залавруга урынында урнашкан, Выг елгасы утрауларында, Выгостров авылы янында, елганың Ак Диңгезгә кою урыныннан 6-8 км ераклыкта. Көнбатышта һәм төньякта территория су саклагычлары белән чикләнгән, көньякта Выгостров авылы һәм Сосновец — Беломорск юлы белән, көнчыгышта — Кислый Пудас агынтысы белән. Петроглифлар урнашу урынына барып җитү өчен урман юлы буенча Соновец - Беломорск юлы янындагы махсус җиһазландырылган урман юлы буйлап 1,3 км юл узарга кирәк.
Утрауларда булган археологик комплекс, федераль әһәмиятендәге петроглифларны, кеше яшәү урыннарын һәм табигать әйләнә-тирәсен саклау өчен тарихи-мәдәни максатлы статусына ия булган. А.М.Линевский тарафыннан ачылган петроглифларның яше - 4,5-5,5 мең ел.
Петроглифлар Выг елгасы астында Шойрукшин, Ерпин Пудас, Большой Малинин һәм башка утрауларда урнашкан. Барысы монда 39 төркем, аңа 2000-нән артык фигура керә, кеше, хайван, сунар, сугыш һәм ритуаль йөреш сурәтләре ачык күренә. Монда Европада иң борынгы чаңгыда кеше сурәте бар. Фигураларның үлчәме 3 см дан 3 м га кадәр, төп сан фигураларның үлчәме 15—60 см.
Казу вакытында якынча 200 мең предмет табылган булган: таш эшләнмәләр һәм аларның ватыклары, керамика ватыклары, тимер предметлар, гәрәбә һәм бронза бизәкләре һ.б.
"Җен" эзләре
үзгәртү
Безнең эрага кадәр 5-6 меңьеллык һәйкәле. «Җен эзләре» Беломор янында, Шойрукша утравының төньяк ахыры янында урнашкан. Бу яр буе кыясы, тамгалар һәм төрле фигуралар белән капланган — «Беломорс петроглифлары» шәһәренең төп экспонаты. Таш кыяның аскы кырые буйлап 8 ялан аяк эзе чылбыры бар. Алар шулай аталган "җен" фигурасы белән бетә, ул фигураларның төркеме белән тора. Рәсемнәрне өйрәнгән галимнәр "җен"не хуҗа яки Ходай дип саныйлар, ә рәсемнәр белән кыяны — корбан чалу урыны дип фаразлыйлар.
Җен эзләреннән якынча 400 метр көнчыгышка башка сурәтләр җыелмасы — Ерпин Пудас урнашкан.
Петроглифлар кызык җыелмаларының тагын берсе Урыннардан 1,5 км төньяк-көнчыгышта урнашкан — Иске һәм Яңа Залавругада урнашкан. Залавруга туристлар килү өчен җайланган.
Шулай ук карагыз
үзгәртүӘдәбият
үзгәртү- Равдоникас В. И. Наскальные изображения Онежского озера и Белого моря. — М., 1936
- Линевский А. М. Петроглифы Карелии. — Петрозаводск, 1939
- Линевский А. М. Листы каменной книги. [Повесть из жизни древней Карелии]. — [Петрозаводск]: Каргосиздат, 1939. — 80 с. — 30 000 экз.
- Савватеев Ю. А. Каменная летопись Карелии. — Петрозаводск: «Карелия», 1990. — 118 с.: ил.
- Савватеев Ю. А. Наскальные рисунки Карелии. — Петрозаводск: «Карелия», 1984. — 216 с.:
- Савватеев Ю. А. Залавруга: Археологические памятники низовья реки Выг / АН СССР. Карельск. филиал. Ин-т языка, литературы и истории. — Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1970. — 444 с.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 2: К—П. — Петрозаводск, 2009. — 464 с. ISBN 978-5-8430-0125-4 (т. 2) — С. 366—367
Сылтамалар
үзгәртү- Археологический комплекс «Беломорские петроглифы»
- Петроглифы Карелии
- Беломорские петроглифы 2013 елның 4 октябрь көнендә архивланган.
- Петроглифы Карелии
- http://strana.ru/places/192196 2011 елның 10 февраль көнендә архивланган.
- http://vottovaara.ru/2010/karelia/karelia28_2.php(үле сылтама)
- Пляшущие человечки эпохи неолита. Загадка карельских петроглифов 2011 елның 27 май көнендә архивланган.