Ацаннар
Ацаннар — риваять буенча борынгы заманнарда таулы Абхазиядә яшәүче мифик кәрлә мәхлукатлар. Алар киң күкрәкле һәм көчле иңбашлы булган һәм зур физик көчкә ия булган. Ацангуарларда тоткан вак мөгезле терлек тоткан, куяннарга атланып йөргән һәм боланнарны сауган булган.
| Ацаннар |
Риваятьләр үзгәртү
Риваять буенча Ацаннар җил дә, суык та, кар да булмаган һәм хәтта көн һәм төн арасында аерма булмаган игелекле вакытта торган. Кояш мәңге болытсыз күктә балкыган һәм ацаннарга хәзерге вакытта бары тик җәйге өч ай дәвамында тору өчен яраклы бу биеклекләрдә салкын булмаган. Ацаннар монда кайгы-хәсрәт белмичә таулы болыннарның сусыл чирәмендә, җир асты чыганакларыннан ага торган салкынча чишмәләр янында көтелгән көтүләре белән яши торган булган. Ацаннар бары тик сөт ашамлыклары һәм кәҗә итен ашаган; итне чи килеш ашаган, чөнки утны куллануны белмәгәннәр.
Абхазлар риваятьләре буенча ацаннар бик гөнаһлы булган һәм Ходай булуны танырга теләмәгән.
Ышанмауларына җәза итеп Ходай аларга җәза бирергә теләгән.
Бер вакыт ацаннарның кайсысыдыр якында кыяда торган ата кәҗәнең сакалы селкенеп алуын сизгән, шуннан соң ацаннар үзләре өчен яңа салкын хисен сизгән. Бу Ходай җиргә гөнаһлы ацаннарга җәза бирер өчен беренче мәртәбә җибәргән җил булган. Җил ацаннардан кояшны каплаган караңгы болытларны куып китергән, һәм тиздән күктән бөтен җирне каплаган ак мамык лачаулары төшә башлаган. Шуннан соң Ходай күктән мамыкны ялкынлаган һәм ацаннарны яндырган утны җибәргән ...».
Нарт эпосы үзгәртү
Абхаз нарт эпосында каһарманнарның берсе нарт Кун ацаннарның кызы Зылхага өйләнгән, ул аңа Цвицв дигән улны тудырган - бу бөтен эпосның баш каһарманнарның берсе.
Искә алулар үзгәртү
Даур Зантариянең "Чу Якуб Язмышы" әсәрендә баш каһарманның Убыхиянең карурманында йокысы тасвирлана, анда аны сөзәк урыннан ацаннар ташларга маташа.
Сухумда, Лакоба урамында Ацаннарга беренче һәйкәл корылган - "Апаракацага" яки "Акча ясагыч".[1].
Абхазия тауларында эшкәртелмәгән ташлардан читән сыман мегалитик корылмаларны абхазлар Ацаннарның читәннәре - Ацангуарлар дип атыйлар.