Анцва
Анцва́ (абхаз телендә: Анҵәа́, абазин телендә: Нчва) — абаза халкы (абхазлар һәм абазиннар) традицион динендә Ходай, бөтен булганның бердәм Барлыкка китерүчесе. Анцва үзенең чагылышларында чиксез күп булып тора, ул бөтен булуның беренчел чыганагы булып тора, аның ихтияры буенча апааимбарлар (Анцва пәйгамбәрләре) бар. Анцва дөнья һәм кеше өстеннән тора, Җирдә яхшылыкның һәм явызлыкның бердәнбер чыганагы булып тора. Эпитетами Анцәа эпитетлары булып «Безне барлыкка китергән» (Ҳазшаз), «Бездән көчле булган» (Ҳаиҳа зымчу) тора.
| Анцва |
Исем абхаз теле сүзе: ан «әни» һәм ҵәа (күплек сан суффиксы) алынган, ягъни «әниләр». Башта ул, мөгаен, хатын-кыз родында кулланылган булган. Ләкин соңрак «ана Илаһлардан» ир родлы бердәм Ходай барлыкка килгән. Грамматика ягыннан аерма бары тик басымда: а́нҵәа → анҵәа́. Илаһларның роды үзгәрү борынгы диннәрдә еш күренеш һәм бу яктан Анцва чыгарылма булып тормый[1].
Илаһ бер, әмма өлешләрендә чиксез күп дип санала. Аңа иң олы мәхлукатка буларак башка Илаһлар буйсына. Табигатьнең теләсә-нинди күренеше, һәр род, гаилә яки аерым шәхес үз Илаһ өлешенә ия дип санала, һәр христианлык тарафдары үз саклаучы фәрештәгә ия булган кебек. Илаһ турында шундый «өлеш» төшенчәсе тагын бер мәртәбә анҵәа сүзенең күплек санын ассызыклый. Анцваның кызтуганы бар, аннан шәйтаннар ыруы барлыкка килгән. Шуңа күрә Анцва үз кан кардәшләре булган шәйтаннарны юк итәргә хокукы юк.
Җиде изге урын
үзгәртүАбхазия территориясендә традицион абхаз дине тарафдарларыннан аеруча ихтирам ителгән Абхазиянең җиде изге урыны урнашкан. Изге урыннарның хезмәтчеләре булып билгеле род әгъзалары булып тора, каһин титулы анда әтидән улга күчә. Абхаз телендә изге урын «аныха» дип, ә каһиннәр «аныха-паҩ» дип атала. Төп изге урын булып Дыдрыпш-ныха тора, аның каһиннәре булып инде мең ел Чичба ыруы вәкилләре тора.
Искәрмәләр
үзгәртүӘдәбият
үзгәртү- Джанашиа Н. С. Статьи по этнографии Абхазии(рус.) / под ред. Г. А. Дзидзария. — Сухуми: Абгосиздат, 1960. — 130 с.
- Крылов А. Б. Религия и традиции абхазов // Монография по материалам полевых исследований 1994—2000 гг.(рус.) / под ред. Р. Г. Ланда. — М.: Институт востоковедения РАН, 2001. — 406 с. — ISBN 5-89282-182-X.