Aleksandr Butlerov
Butlerov Aleksandr Mixayloviç (rusça: Александр Михайлович Бутлеров) (3 sentäber [15 sentäber] 1828[1], Çistay — 5 avgust [17 avgust] 1886, Butlerovka), ximik-organik, Peterburg FAneñ xaqıyqıy äğzası (1874). N.N. Zininneñ şäkerte. Fänni mäktäpkä nigez saluçı häm citäkläwçe.
| Aleksandr Butlerov rusça: Александр Михайлович Бутлеров | |
|---|---|
 | |
| Tulı iseme | Александр Михайлович Бутлеров |
| Hönäre | ximik |
| Tuu datası | 15 sentäber 1828 |
| Tuu cire | Çistay, Qazan gubernası |
| Watandaşlığı | Rusiä imperiäse |
| Milläte | rus |
| Ülem datası | 17 avgust 1886 (57 yäş) |
| Ülem cire | Qazan gubernası |
Tormış yulı
үзгәртүBaşlanğıç belem Topornin xosusıy mäktäbendä, soñraq 1-nçe Qazan gimnaziäsendä alğan.
1844-1849 yıllarda Qazan Universitetınıñ Tabiğät fännäre bülegeneñ studentı bulıp uqıy.
1849-1868. yıllarda Qazan Universitätendä prafisır (1857), 1860-1863.tä rektor. 1868.dän Pitırbur universitäte prafisırı.
Xäzerge organik ximiäneñ nigeze bulğan organik quşılmalarnıñ ximik tözeleş teoriäsen täqdim itä häm dälilli. Berençe bulıp izometriä küreneşen añlata, izobutilennı polimerlaştırunı ğämälgä aşıra, küp kenä organik quşılmalarnı sintezli. Xezmätläre organik ximiä, awıl xucalığınıñ umartaçılıq, çäçäk üsterü h.b. ölkälärgä qarıy. Urıs fizika häm ximiä cämğiäteneñ ximiä bülege räise (1872-1882).
1978. yılda ğälimneñ tuuına 150 yıl tulu uñayı belän Qazanda häykäle açıla (skulptorı Y.G. Orexov, miğmarları V.A. Peterburjtsev häm V.A. Stepanov).
Şulay uq: Butlerov reaktsiäse.
Ädäbiät
үзгәртү- А. М. Бутлеров. 1828—1928: Сборник статей. — Л., 1929.
- Гумилевский Л. И. Бутлеров. — М.: Молодая гвардия, 1951. — 336 с. — (ЖЗЛ).
- Быков Г. В. Александр Михайлович Бутлеров. — М., 1961.
- Быков Г. В. История классической теории химического строения. — М., 1960.
- Марковников В. В. Московская речь о Бутлерове // Труды института истории естествознания и техники. — 1956. — Т. 12. — С. 135—181.
- Мельников Н. М. Об исследованиях А. М. Бутлерова фауны местного края // В кн.: Торжественное публичное заседание Совета Императорского Казанского университета, посвященное памяти его покойного почётного члена, академика А. М. Бутлерова, 5 февраля 1887 г. Казань, 1887. — С. 62—67.
- Письма русских химиков к А. М. Бутлерову // Научное наследство. — Т. 4. — М., 1961.