Алангасарлар, Зэрпалларудмурт мифологиясендә борынгы алыплар. Әкият персонажлары, еш бер катлырак итеп күрсәтеләләр. Риваять буенча кайчандыр удмурт җирләренә елга буенча алып кешеләр менгән, ә аннан соң кире илләренә кайткан, алардан соң бары тик таулар һәм калкулыклар калган (Удмуртия көньягында Алангасар гурезь «Алангасар тавы» топонимнары гына калган). Охшаш риваятьләр Сходные предания связывают городища Чепец мәдәниятенең шәһәрләрен батырлар, юлбасарлар һәм хәттә Е. Пугачёв фетнәчеләре белән бәйлиләр. Алангасарлар, мифик алыплар турында риваятьләр шулай ук татарларда, башкортларда, чирмешләрдә, ногайларда, караимнарда бар.[1]. Алангасарларның образы һәм исеме («ялкау, ахмак») удмуртлар тарафыннан татарлардан алынган. Шуның белән бер вакытта исем удмурт мифологиясендә бик сирәк очрый һәм гомум-удмурт булып тормый.[2]. В. Е. Владыкин Зэрпалларны (Удмурт телендә: Зэр ягыннан [кеше]) төньяк Пермь халыкларның берсе белән бәйли (зэрзыряннар), соңрак, ул мөгаен башка этносларда эрегән[3]. “Алыплар-кәрләләр” мифологик оппозициясе күп халыкларга мәгълүм һәм ул иң борынгыларга карый дип саныйлар: «алыплар — иң борынгы мәхлукатлар … алар ярым-кеше, ярым-таулар»[4].

Искәрмәләр үзгәртү

  1. Ахметьянов Р. Г. Общая лексика духовной культуры народов Среднего Поволжья. М.: Наука, 1981. С. 15.
  2. Напольских В. В. Удмуртские этимологии
  3. Владыкин В. Е. Религиозно-мифологическая картина мира удмуртов. Ижевск: Удмуртия, 1994. С. 99.
  4. Стеблин-Каменский М. И. Миф. Л.: Наука, 1976. С. 67.

Әдәбият үзгәртү

  • Владыкин В. Е. Религиозно-мифологическая картина мира удмуртов. Ижевск: Удмуртия, 1994.