Yaña taş ğasır

Yaña taş ğasır (yäki neolit) - bezneñ erağa qädär IV häm III meñyıllıqlarnı eçenä alğan çor.

Neolit çorında taş qoral yasaw eşe kamilläşkän - keşelär balta, pıçaq häm başqa qorallarnıñ yözen şomartu, ütkenläw ısulların uylap tapqannar. Qorallarnı şundıy nıq häm ütken itep eşlägännär ki, pıçaqlar belän xätta qırınırlıq bulğan. Taş baltalarnı häm çükeçlärne elekkeçä tayaqqa bäyläp berketü belän genä qänäğätlänmiçä, alarnı tişep ağaç sapqa utırtqannar.

Neolitnı başqaça neolit revolütsiäse dip tä atıylar. Barınnan da elek ul xucalıq itüdä äzerne üzläşterü alımınnan (awçılıq, balıqçılıq belän şöğellänüdän) citeşterü alımına, ikençe törle äytkändä, cir eşkärtügä häm xaywan asrawğa küçüne añlata. Şul räweşçä, keşelek tarixında berençe tapqır bularaq utraq yäşäw räweşe tua: igen üsterü häm terlek asraw barlıqqa kilä, awçılıq kamilläşä, balıq totu ciñeläyä. Keşelär köymä yasarğa öyränälär. Tuquçılıq häm balçıq sawıt yasaw uylap tabıla.

Çülmäk yasaw, äytik, igen üsterü yäki terlek asraw şöğele belän çağıştırğanda älläni zur qazanış ta tügel sıman. Läkin ul berençe qaraşqa ğına şulay. Töptänräk fiker yörtep qarasañ, bötenläy başqa näticä çığa. İñ elek, älege balçıq çülmäk, qul belän genä äwälängän buluına qaramastan - borınğı qäbilälär tormışında häm könküreşendä utqa quyıp bula torğan berençe sawıt ul.

Neolit çorında cämğiät tormışında, ruxi mädäniättä zur üzgäreşlär tuğan. Irular qäbilälär bulıp berläşkännär, etnik törkemnär oyışa başlağan . Näq şuşı çorda xäzerge hind-yevropa häm fin-uğır xalıqlarınıñ borınğı babaları formalaşqan, ayırım arxeologik kul'turalar tuğan.