H-теорема. Тәртипсезлек үсеше кануны

H-теорема - Людвиг Больцман тарафыннан 1872 елда ачылган канун. Шушы теоремада бөек галим беренче тапкыр Дөнья тарихында Вакыт кайтмаслыгын, "Дөньяның җылылык үлеме"н, тәртипсезлек (энтропия) арттыруын, "Вакыт машинасын" ясавы мөмкинсезлеген исбатлый, Вакыт угын билгели.

Больцман кабере Вена үзәк зиратында. Таш каберендә "Һ-теорема" баш йомгагы  : $S=k\ln W,$ языла

Больцман $H$ - функцияне болай билгели:

$H\,{\overset {\mathrm {def} }{=}}\int P(\ln P)\,d^{3}v=\langle \ln P\rangle ,$

$P(v)$ — мөмкинлек.

Больцман тигезләмәсе буенча $H$ үсә алмый.

Больцман тигезләмәдә бик мөһим нәтиҗәне ача:

Энтропия

$S\,{\overset {\mathrm {def} }{=}}-NkH,$

$N$ - кисәкчә саны

Шулай итеп, Энтропия (тәртипсезелек дәрәҗәсе) кими алмый

Шулай итеп, Больцман Икенче Термодинамик нигезен исбатлый.

Замандашлары Больцманны Һ-Теорема өчен бик тәнкыйтьли башлыйлар, кимсетү чыгышларын ясыйлар, эзәрлекли башлыйлар, Һ-Теореманы "мәрхәмәтсез теорема" дип атыйлар. Шушы эзәрләклүләре нәтиҗәсендә Людвиг Больцман 1906 елда үз-үзенә кул сала.

Больцман үлеменнән соң бер гәҗиттә "Үтерүче теорема" мәкаләсендә болай языла иде:

Больцман үлемендә кем гаепле? Җәмәгать надансызлыгы, хезмәттәшләренең көнчелеге, алдан күрмәве, шәфкатьсезлеге?.. яки замандашлары тарафыннан танылмаган, аңланмаган, тәнкыйтьләнгән Больцман әсәре "Һ-теорема" үз иҗат итүчесен дә үтерде...

Людвиг Больцман таш каберендә "Һ-теорема" баш йомгагы

$S=k\ln W,$ языла (дөньяның тәртипсезлегенең дәрәҗәсе даими арттыруы тасвирлый).

кайда $S$ - энтропия

$W$ - микрохәлләр саны

$k=1{,}3806488(13)\times 10^{-23}$ Дж·К⁻¹ Больцман даимлеге.

Моны да карагыз

Людвиг Больцман

Больцман баш әсәрләре

• Больцман Л. Очерки по методологии физики. — М., 1929.
• Больцман Л. Кинетическая теория материи. — М., 1939.
• Больцман Л. Лекции по теории газов. — М.: Гостехиздат, 1953.
• Больцман Л. Статьи и речи. — М.: Наука, 1970.
• Больцман Л. Избранные труды. — М.: Наука, 1984. Часть 1. Часть 2. Часть 3.

Әдәбият

• Л. Фламм. Памяти Людвига Больцмана // УФН. — 1957. — Т. 61. — № 1.
• Н.Н. Боголюбов, Ю.В. Саночкин. Людвиг Больцман // УФН. — 1957. — Т. 61. — № 1.
• Б.И. Давыдов. Великий физик (К 50-летию со дня смерти Людвига Больцмана) // УФН. — 1957. — Т. 61. — № 1.
• Л. Больцман // Ю.А. Храмов. Физики: Биографический справочник. — М.: Наука, 1983. — С. 38-39.
• Полак Л.С. Людвиг Больцман 1844—1906. — М.: Наука, 1987. — 208 с.

Тышкы сылтамалар

• Биография Л. Больцмана на сайте piplz.ru
• Биография Л. Больцмана на сайте peoples.ru
• Биография Л. Больцмана на сайте С.И. Левченкова 2013 елның 4 март көнендә архивланган.
• Больцманиада: биография Больцмана, достижения, философия, наследие