Fódor Tútçev
Tútçev, Fódor İvanoviç (Urısça: Тютчев Фёдор Иванович), ardaqlı Urıs yazuçısı, şağir, diplomat. Sankt-Peterburg fännär akademiä äğzası. 1803 yılnıñ 5. Dekäberendä Oról gubernası, Bránsk öyäze, Ovstug bilämäsendä tuğan. 1873 yılnıñ 27. Yülendä Tsarskoye Seloda (Patşa Awılında) ülgän. Sankt-Petrburgtağı Novodeviçi monastıre qäberlegendä cirlängän.
München, Torino qalalarında yäşägän, Heinrich Heine, Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling belän tanış bulğan. Räsäyneñ ädäbiat tormışında qatnaşmağan, üzeñne ädip dip atamağan. Şuña qaramastan, Tútçevnıñ 400gä yaqın şiğerläre saqlanğan, alarnıñ yulları Räsäydä yış qına telgä alınalar. Anıñ täwge şiğerläre 18. yözdäge şiğri ğöref-ğädätlär tä'sirendä yazılğan. 1830. yıllarda yazılğan şiğerlärendä Awrupa (bigräk tä Alman) romantizmı yünäleşe köçle. Anıñ fälsäfäwi (meditativ) lirikasında töp temalar bulıp il, keşe ğömere, tabiğät turında uylanular tora. 1840. yıllarda Räsäy häm könbatış sivilizasiäläre arasında bulğan mönäsäbätlärgä bağışlanğan säyäsi mäqälälär yaza.
1850. yıllarda Tútçev mäxäbbätkä bağışlanğan häm yöräkkä ütep kererlek şiğerlär icat itä, anda mäxäbbät bäxetsezlek, qayğı mäğnäsendä añlatıla. Soñraq bu şiğerlär Denisyeva síklına, yäğni Ye. A. Denisyeva isemle söyärkäsenä bağışlanğan şiğerlär şälkemenä, kerä. 1860-1870. yıllarda Tútçev icadına bigräk tä säyäsi şiğerlär östenlek itä.
İñ tanılğan şiğere Silentium! - äçenü belän öndäşmäskä çaqıra, çönki ber keşeneñ äytkänen ikençe ber waqıtta da soñınaça añlap betmi.
Aforizmnarı
Tübändäğe şiğri yullar - Tútçevnıñ iñ qabatlanğan aforizmnarı:
- Aqıl belän Räsäyne añlap bulmí
- Äytelgän süzneñ nindi mäğnädä kire äylänep qaytaçağın aldan farazlap bulmí
- Äytelgän uy aldaw ul