Esse-Kül
Esse-Kül, şulay da Essek-Kül, Issıq-kül (qırğızça Ысык-Көл) - Qırğızstannıñ iñ zur küle, ağımsız, dönyanıñ iñ zur mäydanlı küllär isemlegendä 25-nçe urında, dönyanıñ iñ tirän küllär isemlegendä 7-nçe urında tora.
| Esse-Kül qırğızça Ысык-Көл | |
 Esse-Kül. Ğälämnän töşerelgän foto | |
| İl | |
|---|---|
| Diñgez östendä bieklege |
1609 m |
| Ozınlığı |
182 km |
| Kiñlege |
58 km |
| Mäydanı |
6236 km² |
| Küläme |
1738 km³ |
| Yar sızığı ozınlığı |
688 km |
| iñ zur tiränlege |
702 m |
| urtaça tiränlege |
278 m |
| Tozlılığı |
5,90 ‰ |
| Sucıyar mäydanı |
15 844 km³ |
Cömhüriätneñ könyaq-könçığış öleşendä, Tän-Şän taw tözmäse arasında (Küngey (Könyaq) Alataw häm Terskey (Tönyaq) Alataw), 1609 m diñgez östendä bieklegendä urnaşa.
Ağımsız kül, 80 keçe qoyar yılğası bar, iñ zur qoyar yılğası - Tüp, Cärğalan.
Kül su däräcäse üzgärüçän.
Külneñ suı tozlı, tozlılığı - 5,90 ‰.
Su küläme - 1738 km³, kül öslege mäydanı - 6236 km², yar sızığı ozınlığı - 688 km, urtaça tiränlege - 278 m, iñ zur tiränlege - 702 m.
Esse-Kül könçığıştan könbatışqa yıraqlığı - 182 km, könyaqtan tönyaqqa - 58 km.
Ütä kürenmälelek buyınça dönyanäñ ikençe küle (Baykaldan soñ).
İsem
үзгәртүKül qışın tuñmıy, şuña kürä Esse-Kül dip yörtelä (üzbäkçä İssiq-Kül).
Läkin ğalim E. Morzayev qaraşı buyınça isem "İzge" (ızıq) süzennän kilep çığa.
Tikşerenülär
үзгәртүQıtay qulyazmasında II üasırda b.e.q. "Je Xay" (cılı diñgez) bularaq telgä alına.
XIX ğasırda Räsäy ğalime N.M. Prjevalskiy Esse-Kül tikşerä başlıy. Anıñ wäsiäte buyınça ul Esse-Kül yarında kümelgän.
Turizm
үзгәртүEsse-Kül - Qırğızstan turizmnan keremnär töp çığanağı.
Sovet zamanında biredä zur turistik ağım bula. Älegä dä öleşçä saqlana.
Esse-Kül iñ yaratqan turist urınnarı - Çolpon-Ata, Qaraqul, Bosteri, Tamğa (tatarlar salınğan awıl).
Kübese Esse-Külgä kilüçe turistlar - Qazaqstannan, Qırğızstannan, Rusiädän.
Mädäniättä
үзгәртүBöyek sovet, ğırğız yazuçısı Çıñğız Aytmatov Esse-Külgä küp äsärlärne häm iñ tanılğan povesten "Aq paroxod" bağışlağan.
Ädäbiät
үзгәртү- Кублицкий Г. И. По материкам и океанам: Рассказы о путешествиях и открытиях. — М.: Детгиз, 1957. — 326 с.
- Узин С. В. Горячее озеро // Тайны географических названий / С. В. Узин; Художник Е. С. Скрынников. — М.: Географгиз, 1961. — С. 11-20. — 104 с. — 40 000 экз. (обл.)
- Рукавишников Б. И. Озеро Иссык-Куль и хребет Терскей-Алатау. — М.: Физкультура и спорт, 1970. — 120 с. — (По родным просторам). — 25 000 экз. (обл.)