Cäditçelek

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

Cäditçelek (Ğäräpçä: cädid - yañalıq), cämğiät yäşäyeşen häryaqlap yañartırğa omtılğan ictimaği-säyäsi xäräkät. 1880. yıllarında Tatarlar häm Räsäyneñ Törki xalıqları arasında kiñ urın ala. Cäditçelek tarafdarları ictimaği, iqtisadi artqa qalunı häm cämğiättäge ruxi torğınlıqnı tänqitlilär, zaman taläbenä turı kiterep cämğiätne yañartu fikeren, berençe näwbättä xalıq mäğärifen üzgärtüne yaqlıylar.

Cäditçelek üz ätrafına aldınğı qaraşlı ruxanilarnı, uqıtuçılarnı häm şäkertlärne ciya. Cäditçelekneñ törle yünäleşläre (ağımnarı) bula: qayberäwlär (Ğ. Barudi, M. Bigiev, Ğäbdräşid İbrahimov, Q. Tärcemäni C. Abızgildin, Z Qadiri, Z. Kamali, Ğ. Bubıy h.b.) dini yañarışnı, ikençeläre (R. Fäxretdinev, F. Kärimi, Ş. Kültäsi h.b.) mäğrifätçelekne yaqlıy. Cäditçelek 19. yöz axırı - 20. yöz başında Tatar xalqınıñ ictimağí fikere häm milli üzañı üseşendä möhim tarixi basqıç bulıp tora.