Әрмән халык музыкасы

Әрмән халык музыкасы—әрмән халкының музыкаль фольклоры.

Әрмән этносының социомәдәни көнкүрешенең башка атрибутив компонентлары белән беррәттән, үзенчәлекле әрмән халык музыкасы милли үзаңның нигезен тәшкил итә һәм әрмән халкының социомәдәни тәңгәллеген билгели.

Иң борынгы музыкаль культураларның берсе булган әрмән халык музыкасы бөтен дөнья музыка мәдәниятен үстерүгә дә зур йогынты ясаган.

Барлыкка килү тарихы

Әрмән халык музыкасы үзенең башлангычын борынгы заманнарда ала.

Аның фәнни эзәрлекләнә торган тарихы өч мең елдан артык тәшкил итә. Бу процесс инде безнең эрага кадәр XX — XVIII гасырларда барлыкка килә башлады.

Анда музыкаль сәнгатьнең безнең эрага кадәр икенче меңъеллыктан чәчәк атуын дәлилләүче күп кенә артефактлар табылган.

Археологлар тапкан борынгы музыкаль инструментлар да, төрле сурәтләр дә (шул исәптән — петроглиф) музицирующий кешеләр дә, теге яки бу вакыйгалар, тантаналар һәм музыка белән бергә барган гамәлләр турында сөйләүче борынгы язма һәйкәлләр дә шундый артефакт булып тора.

Әрмән халык музыкасының үзенчәлекле яклары аның Балкан һәм Көнбатыш Анатолия музыкаль традицияләренең Якын Көнчыгыш борынгы культураларының музыкаль традицияләре булган , даими рәвештә камилләшүе аркасында барлыкка килгән, бу исә хетт, арамей, Ассир-Вавилон һәм фарсы мәдәниятләре, шулай ук Урал дәүләтенең үз вакыты өчен алдынгы ассимиляциясе нәтиҗәсендә барлыкка килгән.

Төп (вокаль, инструменталь, катнаш) жанр һәм борынгыармян халык музыкасы төрләре арасында аларның гамәли функцияләре характеры буенча (мәдәни һәм социаль билгеләнеше) йола, календарь, хезмәт, туй, хәрби, эпик, бию, застоль, лирик-мәхәббәт, колыбель, көнкүреш, уен, җирләү бүлеп бирергә мөмкин.

Әрмән халык музыкасында сөрүлек «оровеллары»крестьян җырлары, шулай ук«антуни» жанрына караган скитальцев («пандухтов») җырлары аерым урын алып тора.

Әрмән халык музыкасы үсеше этаплары

Гасырлар тирәнлегеннән безгә әрмән халык җырчылары (рапсодлар) — гусанлар турында мәгълүматлар килә, аларның иҗаты, үз чиратында, борынгы армиянең эпик поэмалары әкиятчеләре — випасанларның тагын да иртә музыка традициясенә килеп җитә.

Аерым алганда, каз җырлары турында борынгыармянның V гасыр авторлары: Агатангелос, Фавстос Бузанд, Мовсес Хоренаци, Егише һәм башкалар хәбәр итә.

Башта " казлар» Гаисанэ Алла храмында хезмәт итүчеләр, ә эллинизм чорында фарс һәм сатирик тамашаларда катнашучылар дип йөртәләр.

Казлар музыка уен коралларында, нигездә, Пирамида, туйларда, җирләүләрдә уйнаучы җырлар җырладылар. Алар шулай ук скитальцев-сукбай («гариби») җырлары, эпик җырлар, мифик әкиятләр һ.б. җырлар башкара.

Әрмән халык музыкасының үткәндәге бөек вәкилләре

XV-XVI гасырларда танылган шагыйрьләр . [[:ru:Файл:Rus_Stamp_Sayat_Nova.jpg| ]]

Григор Хлатеци
Наапет Кучак — «Айра»кебек танылган әсәрләр авторы
Багдасар Дпир
Эгаз
Гул Арутин
Багер

Әрмән халык музыкасының искиткеч үрнәкләрен булдырдылар : Аваси, Шерам, Дживани, Ашуг Хайат, Гусан Ашот, Гусан Шаэн, Гусан Геворг, Гусан Аваг, Гусан Смбат, Гусан Ерванд, Гусан Овсеп (Никогосян), Чтиганос, Лункианос Карнеци, Азбар-Адам, Ширин (Ованес Карапетян), Джамали (Мкртич Талянц), Пайцаре (Варшам Трдатян).
ссылка=|уңда|мини

Әрмән халык музыка кораллары

Дхол —ул цилиндр формасында булган һәм бер яки ике мембран белән капланган ике яклы барабан.

Дхолның барлыкка килүе Әрмәнстан тарихының тел дәверенә карый. Бу корал сугыш вакытында армяннар тарафыннан кулланыла, шулай ук төрле бию, тантаналы тантаналар, бәйрәм йөрешләре һәм музыка белән бергә зур дулкынлы ансамбльдә кулланыла.Дхолда уйнау өчен бамбук яки тростниктан ясалган ике таякка җәлеп ителергә мөмкин.

Бамбир, Кемани, Кеман (арм. Բամբիր, Քեմանի) —әрмән халык музыка инструментлары.

Дхол