Esse-Kül

(Эссе-Күл битеннән юнәлтелде)

Esse-Kül, şulay da Essek-Kül, Issıq-kül (qırğızça Ысык-Көл) - Qırğızstannıñ iñ zur küle, ağımsız, dönyanıñ iñ zur mäydanlı küllär isemlegendä 25-nçe urında, dönyanıñ iñ tirän küllär isemlegendä 7-nçe urında tora.

Esse-Kül
qırğızça Ысык-Көл

Esse-Kül. Ğälämnän töşerelgän foto
İl

Qırğızstan

Diñgez östendä bieklege

1609 m

Ozınlığı

182 km

Kiñlege

58 km

Mäydanı

6236 km²

Küläme

1738 km³

Yar sızığı ozınlığı

688 km

iñ zur tiränlege

702 m

urtaça tiränlege

278 m

Tozlılığı

5,90 ‰

Sucıyar mäydanı

15 844 km³

Үрнәк: КарауБәхәсҮзгәртү
Esse-Kül könyaq yarı
Esse-Kül könyaq yarı
Esse-Kül şäfäq waqıtında

Cömhüriätneñ könyaq-könçığış öleşendä, Tän-Şän taw tözmäse arasında (Küngey (Könyaq) Alataw häm Terskey (Tönyaq) Alataw), 1609 m diñgez östendä bieklegendä urnaşa.

Ağımsız kül, 80 keçe qoyar yılğası bar, iñ zur qoyar yılğası - Tüp, Cärğalan.

Kül su däräcäse üzgärüçän.

Külneñ suı tozlı, tozlılığı - 5,90 ‰.

Su küläme - 1738 km³, kül öslege mäydanı - 6236 km², yar sızığı ozınlığı - 688 km, urtaça tiränlege - 278 m, iñ zur tiränlege - 702 m.

Esse-Kül könçığıştan könbatışqa yıraqlığı - 182 km, könyaqtan tönyaqqa - 58 km.

Ütä kürenmälelek buyınça dönyanäñ ikençe küle (Baykaldan soñ).

Kül qışın tuñmıy, şuña kürä Esse-Kül dip yörtelä (üzbäkçä İssiq-Kül).

Läkin ğalim E. Morzayev qaraşı buyınça isem "İzge" (ızıq) süzennän kilep çığa.

Tikşerenülär

үзгәртү

Qıtay qulyazmasında II üasırda b.e.q. "Je Xay" (cılı diñgez) bularaq telgä alına.

XIX ğasırda Räsäy ğalime N.M. Prjevalskiy Esse-Kül tikşerä başlıy. Anıñ wäsiäte buyınça ul Esse-Kül yarında kümelgän.

Esse-Kül - Qırğızstan turizmnan keremnär töp çığanağı.

Sovet zamanında biredä zur turistik ağım bula. Älegä dä öleşçä saqlana.

Esse-Kül iñ yaratqan turist urınnarı - Çolpon-Ata, Qaraqul, Bosteri, Tamğa (tatarlar salınğan awıl).

Kübese Esse-Külgä kilüçe turistlar - Qazaqstannan, Qırğızstannan, Rusiädän.

Mädäniättä

үзгәртү

Böyek sovet, ğırğız yazuçısı Çıñğız Aytmatov Esse-Külgä küp äsärlärne häm iñ tanılğan povesten "Aq paroxod" bağışlağan.

  • Кублицкий Г. И. По материкам и океанам: Рассказы о путешествиях и открытиях. — М.: Детгиз, 1957. — 326 с.
  • Узин С. В. Горячее озеро // Тайны географических названий / С. В. Узин; Художник Е. С. Скрынников. — М.: Географгиз, 1961. — С. 11-20. — 104 с. — 40 000 экз. (обл.)
  • Рукавишников Б. И. Озеро Иссык-Куль и хребет Терскей-Алатау. — М.: Физкультура и спорт, 1970. — 120 с. — (По родным просторам). — 25 000 экз. (обл.)