Erwin Şrödinger

Erwin Rudolf Yozef Aleksandr Şrödinger (almança Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger; 1887-1961, Vena) - Avstriä fizik-teoretigı, kvant mexanikasın buldıruçılarnıñ berse.

Erwin Şrödinger almança Erwin Schrödinger
Erwin Şrödinger
Tulı iseme	Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger
Hönäre	fizik-teoretik
Tuu datası	12 avgust 1887(1887-08-12)
Tuu cire	Vena
Ülem datası	4 ğinwar 1961(1961-01-04) (73 yäş)
Büläk häm premiäläre	Nobel premiäse laureatı (1933)

Nobel premiäse laureatı (1933).

Berniçä Fännär Akademiäseneñ äğzası, şul isäptän SSRB Fännär Akademiäseneñ äğzası (1934).

Kvant teoriäsendä berniçä mäsläklärneñ avtorı.

Kvant mexanikasınıñ töp tigezlämäse avtorı: statsionar waqıtqa bäysez Şrödinger tigezlämäse.

Dulqınnar mexanikası taypılışlar teoriäseneñ avtorı. Şrödinger mäçese uydırma paradoksı yärdämendä Kopenhagen añlatmasın tänqitlägän.

Termodinamikağa, statistik fizikağa öleş kertkän. Qır berdäm teoriäsen tözergä tırışqan.

Elekrodinamika, tös teoriäse, ğomumi çağıştırmalılıq teoriäse tarmaqlarında eşlägän.

Fänni qazanışları

Şrödinger tigezlämäse

Şrödinger tigezlämäse yaqtılıq tizlegennän tübänräk xäräkät itüçe spinsız kisäkçälär taswirlıy.

Waqıtqa bäyle Şrödinger tigezlämäse (ğomumi oçraq):

$i\hbar {\frac {\partial }{\partial t}}\Psi ={\hat {H}}\Psi$

Relätiv tügel Şrödinger tigezlämäse m -massa belän, potentsial qırda $V({\vec {r}},t)$ kisäkçä öçen:

$i\hbar {\frac {\partial }{\partial t}}\Psi ({\vec {r}},t)=\left[-{\frac {\hbar ^{2}}{2m}}\nabla ^{2}+V(\mathbf {r} ,t)\right]\Psi ({\vec {r}},t)$

yäki:

$-{{\hbar }^{2} \over 2m}{\Delta }\Psi ({\vec {r}},t)+{E}_{p}({\vec {r}})\Psi ({\vec {r}},t)=i\hbar {\partial \over \partial t}\Psi ({\vec {r}},t),\qquad (1)$

Ğomumi küreneşe. $\hbar ={h \over 2\pi }$, $\!h$ — Plank daimi zurlığı; m — massa, $\!{E}_{p}({\vec {r}},t)$ — potentsial qır. Biredä $\!\Psi$ - dulqınça funktsiä . Älege funktsiäneñ moduleneñ kvadratı kisäkçekneñ birelgän xalättä bulu ixtimallığın bilgeli.

Şrödinger mäsläge

Şrödinger mäslägendä waqıtnıñ sistema üzgäreşläre xalät vektorınıñ üzgäreşe belän taswirlana, ä operatorlar daimi bulıp qalalar.

Fizik miqdar operatorı Şrödinger mäslägendä:

${\hat {A}}_{S}(t)={\hat {A}}_{S}(t_{0})$

Xalät vektorı Şrödinger mäslägendä:

$\left|\psi _{S}(t)\right\rangle ={\hat {U}}(t,t_{0})\,\left|\psi (t_{0})\right\rangle =e^{-{\frac {i{\hat {H}}t}{\hbar }}}\,\left|\psi (t_{0})\right\rangle$,

biredä:

• ${\hat {U}}(t,t_{0})=e^{-{\frac {i{\hat {H}}t}{\hbar }}}$ — üzgäreş operatorı;
• ${\hat {H}}$ — Hamiltonian.

Şulay itep, Şrödinger tigezlämäse tübändägeçä yazıla (ğädättäge küreneş):

$i\hbar {\frac {\partial \left|\psi _{S}(t)\right\rangle }{\partial t}}={\hat {H}}\left|\psi _{S}(t)\right\rangle$.

Şulay uq qarağız

• Şrödinger mäçese
• Şrödinger mäsläge

Ädäbiät

• W. T. Scott. Erwin Schrödinger: an introduction to his writings. — Amherst: University of Massachusetts Press, 1967.
• M. Jammer. The philosophy of quantum mechanics. — John Wiley & Sons, 1974.
• М. Джеммер. Эволюция понятий квантовой механики. — М.: Наука, 1985.
• Д. Хоффман. Эрвин Шрёдингер. — М.: Мир, 1987.
• Schrödinger: Centenary Celebration of a Polymath / ed. C. W. Kilmister. — Cambridge: University Press, 1989.
• W. J. Moore. Schrödinger: Life and Thought. — Cambridge: University Press, 1989.
• Erwin Schrödinger: Phylosophy and the Birth of Quantum Mechanics / ed. M. Bitbol, O. Darrigol. — Editions Frontiers, 1992.
• Erwin Schrödinger's world view: the dynamics of knowledge and reality / ed. J. Götschl. — Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1992.
• W. J. Moore. A Life of Erwin Schrödinger. — Cambridge: University Press, 1994.
• M. Bitbol. Schrödinger's philosophy of quantum mechanics. — Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1996.