Чуаш милли җәмгыяте
Чуаш милли җәмгыяте — 1917 елның 28 июнендә Сембер шәһәрендә 1 нче гомумчекуваш милли съездында оештырылган оешма.[1]
Тарих үзгәртү
Съездда ЧМҖ Уставы кабул ителде, аның җитәкче органнары булдырылды: идарә һәм ревизия комиссиясе. Идарә составына башта В.Н. Орлов, В.А. Никаноров, Я.З. Захаров һәм С.М. Максимов, идарә әгъзаларына кандидатлар итеп Н. Ф. Некрасов һәм В. Н. Никифоров сайланды. Ревизия комиссиясе әгъзалары итеп А.Г. Григорьева, С.А. Акимов, И. Д. Доримедонтова сайланды, кандидат итеп – Н. Я. Яковлева сайланды.
1917 елның 1-4 августында Идел буе вак халыкларының 2 нче съездында ЧНО идарәсенең яңа составы сайлана. Аңа а.в. Васильев (рәисе), Г.Ф. Алюнов, и. в. Васильев, Н. В. Никольский, А. Г. Гаврилова (сәркәтип), а. в. Рекеев керделәр. Эшмәкәрләр и.с. Баймеков һәм В. и. Эсливанов идарә әгъзаларына кандидатлар булдылар. Оешмада хокукый яктан карашлар өстенлек итә. Чно башта чувашлар арасында мәдәни-агарту эшләре өчен иң мөһим мәсьәләләрне, шул исәптән иҗтимагый-сәяси мәсьәләләрне хәл итүне тиздән үзенең бурычы дип игълан итте. Җәмгыятьнең сәяси максатларына түбәндәгеләр керә:
- оештыру җыелышы тарафыннан халык хакимияте башында яңа дәүләт корылышын булдырганчы Вакытлы хөкүмәт ярдәме күрсәтү,
- җәмгыять вәкилләре аша төрле дәүләт һәм иҗтимагый оешмаларда катнашу,
- Чуваш халкын сәяси тәрбияләүгә ярдәм итү.
Мәдәни-агарту өлкәсендә чувашлар арасында мәгарифне үстерү, чуашларның мәгариф һәм мәгърифәт эше белән җитәкчелек итү, махсус чуашлар өчен Үзәк административ орган булдыру максат итеп куела. укулар. биналар булдыру, милли. чуаш. музей, дини-әхлак. халык тәрбияләү. Сембер, Самара, Уфа һәм Оренбург губерналарының губерна үзәкләрендә үз филиалларының таралган челтәре булган Сембер, Чебоксар, Цивильск, Буа, Тәтеш, Бәләбәй, Чистай, Стәрлетамак, Бөгелмә, Златоуст һәм башка шәһәрләрдә урнашкан. 1917 елның 10 августыннан «Хыпар» газетасын чыгара, оештыру җыелышына сайлауларга әзерлек белән җитәкчелек итә һәм аңа кандидатларның милли исемлеген төзи, 2 нче гомумкуваш милли съездын (1917 елның сентябре), общевашны оештыра. укытучылар һәм укучы яшьләр съездлары һ. б.
Иҗтимагый көчләрне полярлаштыру, сул эсерларның һәм большевикларның позицияләрен көчәйтү, ябу 1918 елның февралендә матбугат. органнар әгъзаларның иҗтимагый-сәяси ролен сизелерлек йомшартты. Гражданнар сугышы башланганнан бирле ЧНО лидерлары советларга каршы көчләр ягына күчте. РСФСР халык комиссариаты каршындагы Чуваш бүлеге 1918 елның 28 сентябрендәге приказы нигезендә ЧНО һәм аның филиалларын бетерү турында игълан итә; ЧНО лидерларының һәм активистларының бер өлеше кулга алына.