Тиверск

Тиверск шәһәрлеге (Тиверский городок, Тиверск, фин. Tiurinlinna) — борынгы ныгытылган карел һәм Новгород халыкларының шәһәр калдыклары. Васильево бистәсеннән (Ленинград өлкәсенең Прозерский районы) якынча 4 км көньякта урнашкан.

Тиверск
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Васильево
Мәдәни мирас һәйкәлләре исемлегенә керә	Культурное наследие России/Ленинградская область/Приозерский район[d]
Мирас статусы	федераль әһәмияттәге Россия мәдәни мирас объекты[d]
Ирешү	3 км юго-восточнее посёлка
Современное состояние	разрушенный[d]
Халәте	закрыто навсегда[d]
Тиверск Викиҗыентыкта

Атаманың килеп чыгышы

Елъязмалар һәм башка тарихи документлар күрсәткәнчә, XIV-XV гасырларда нәкъ менә «Тиверский шәһәрлеге» булган. «Тиверск» исеме чыганакларда XIX гасырдан башлап кына очрый башлый.

Башта кареле шәһәрчегенең исеме Тиури, Тиурин-линна (карел. tiuri, tiveri - шарлавык, һәм карел. linna — шәһәр).

Тарихы

Кайбер тикшеренүчеләр фикеренчә, башта Карелиянең Тиурин-Линн шәһәре Тиури утравында Тивер бусагалары янында IX гасырдан да соңга калмыйча Вуокса уртасында барлыкка килгән. Шәһәр урынында утрау — шәһәрчек чорына караган әйберләр: XI гасыр Көнбатыш Европа тәңкәләре, бил ыргаклары, беләзек ватыклары, бубеннар, алкалар, балталар табылган.

Тиверск шәһәрлегенең XIV гасырдан алдан барлыкка килүе турында мәгълүматлар юк, һәм аның нигезләнүе XIV гасыр башына яки XIII гасыр азагына карый.

Корбан ташлары

XIII-XIV гасырларда Тиверск шәһәрлеге төбәктә иң яхшы крепостьларның берсе булган, аның стратегик максаты - Корел крепостена якынаючы дошманны тоткарлау. Шведлар аны беренче тапкыр 1295 елда, Корелага (Кякисалми) барганда юк иткәннәр.

XIX гасырда йортлар һәм базлар төзү белән бәйле рәвештә, һәйкәлнең көньяк-көнбатыш өлешендә диварларның бөтенлеге бозылган, алар турында ташларның тәртипсез җимерелүе генә искә төшерә. Археологик һәйкәлнең шактый өлеше XX гасырның икенче яртысында бу җирлектә Громово — Мельниково автоюлын төзү вакытында юкка чыгарыла.

1988 елда Мельник авыл советы рәисе Свинарев Ю. инициативасы белән Тивер шәһәрчеге территориясендә, автотрасса янында Истәлек билгесе куела.

Археологик казу эшләре торак һәм хуҗалык комплекслары, оборона корылмалары һәм крепостьның һәлак булган сакчыларының каберлекләрен ачыклаган. Йортларның өске өлешләре агач булган. Әлеге корылмалар утрауның конфигурациясе белән бәйле рәвештә, шахмат тәртибендә урнашкан ике төрле чылбырны тәшкил итә һәм саклау линиясеннән гыйбарәт була.

Шәһәрчектән төньяк-көнбатышка таба 400 м, елга яры буенда урманда вак валуннарның, биеклеге 1 метрга кадәр булган фундаментлар булган.

Тиверск шәһәрчегенең төньяк-көнчыгыш өлешендә биеклеге бер ярымнан алып ике метр ярымга кадәр булган берничә эре валун урнашкан. Бер ташның көнбатыш ягында 10 см чамасы диаметрлы тирә-яктагы тигез яклы тәре чукылган.

Финляндия Милли музеенда Тиуринлин — Тиверск шәһәрлегендә табылган табылдыклар саклана.

Чыганаклар

• С. И. Кочкуркина. Древнекарельские городища эпохи Средневековья. Петрозаводск, 2010. — 262 с.
• Кочкуркина С. И.. Археологические памятники корелы (V—XV вв.). Л., 1981.
• Uino Pirjo. Ancient karelia (Arheological studies). Helsinki, 1997.
• Бубрих Д. В. Происхождение карельского народа. Петрозаводск, 1947.
• Сакса А. И. Итоги изучения карельских крепостей эпохи средневековья //Раннесредневековые древности Северной Руси и её соседей. Л., 1990.
• Сакса А. И. Карельская земля в 12-14 вв. Л., 1984.
• Сакса А. И. Русь и корела. //Памятники старины. Концепции. Открытия. Версии. Псков — С-Пб., 1997.
• Финно-угры и балты в эпоху средневековья. Археология СССР. Под ред.: Рыбаков Б. А. — М., 1987 г.
• Финны в Европе. В 2-х томах. — М., 1990 г.