Татар биюләре
Татар биюләре - ул уникаль халык биюе.
Бу халыкның бию мәдәнияте бик төрле. Күп гасырлык тарихта тирән эз калдырган татар халкы дөнья киңлеген һәм вакытын берләштерә, татар халкының тарихы һәм мәдәнияте дөнья тарихының һәм мәдәниятенең аерылгысыз өлеше булып тора. Бүген татарлар планетаның барлык районнарында да яши. Татар биюе шулай ук халыкның тарихын, үзенчәлеген чагылдыра.
Татар биюенең барлыкка килү тарихы үзгәртү
Башлангыч чорларда татар биюләре йола характерында булганнар. Алар шаманнарның ритуаль гамәлләре белән турыдан-туры бәйләнгән. Һәр хәрәкәттә тирән мәдәният, төрле хайваннар, төрле кошлар чагылышы күрсәтелгән. Һәм әлегәчә бу хәрәкәтләрнең кайберләре үз актуальлекләрен саклап калган. Очучы кош образын тудыручы кул җилкәләрен әнә шулай дип атарга була. Әмма татар биюләрендә ритуаль тайпылышларны гына күрергә мөмкин. Мондый биюләрнең күбесе уен характерына ия булган. Татарлар бию пантомимнары булдырдылар, аларда аларның мәдәни-хуҗалык рәвеше ачык чагылыш тапкан.
Татар биюләре 20 гасыр башында популярлаша бара. Моңа кадәр аларны төрле яклап кыерсытырга һәм тыярга тырыштылар. Мондый халык иҗаты ул чактагы буржуазия һәм рухилык күңеленә хуш килми. Октябрь революциясе вакытында патша таркалганнан соң бию иркенрәк һәм үтемле була башлый. Әмма, барлык тыюларга карамастан, татар халкы үз биюен бирмәде, һәрвакыт аңа зур игътибар бирде.
Һәр конкрет очрак өчен, татарларның запастагы үз биюе булган. Әйтик, салкын кышкы кичләрдә яшьләр «кич утыру» һәм «аулак өй» дип аталган утырышларга җыелганнар. Егетләр килгәч, җырлар белән үрелеп барган биюләр оештырылган.
Татарстанның күп кенә биюләре Татарстан халкы тарихында бик күп булган әһәмиятле тарихи вакыйгаларның кечкенә генә театраль күренешләре булып тора.
Биюләрнең хатын-кызлар, ир-атлар һәм уртак биюләргә бүленеше бар. Хатын-кызлар татар халык биюләренә нәзакәтлелек һәм нәфислек хас. Ачык төстәге бию костюмнары һәм күңелле тамаша атмосферасы. Күп кенә ир-атлар биюләре җитди характерда. Еш кына алар теге яки бу тарихи вакыйгаларның жанр язмалары булып торалар.
Татарларның милли бию киемнәре үзгәртү
Татар биюләренең барысы да милли киемнәрдә башкарыла. Киемәрнең зур өлеше Көнчыгыш төсләрендәге тукымалардан тегелә. Баш киемнәре кабатланмас һәм бай орнаментка ия, аның буенча борын-борыннан кешенең социаль хәлен билгели алганнар.
Милли татар киеменең төп билгесе - аның традицион формасы. Татарлар туниклы күлмәкләр, озын киң штаннар һәм өске киемнәр киеп йөри. Шул ук вакытта хатын-кыз күлмәкләре ир-атлардан бары озынлыгы белән генә аерыла, ул аяк табанына кадәр җитәргә мөмкин.
Хатын-кызлар костюмы еш кына мех, позумент белән бизәкләнә, үзенчәлекле юл белән аерылып тора. Хатын-кызлар арасында иң популяр баш кием булып калфак санала.
Милли татар аяк киеме - итекләр һәм читекләр. Аларны йомшак тире, сафьян, хром һәм күннән тегәләр. Мондый итекләрнең аерым үзенчәлеге - оригиналь мозаика техникасы.
Шулай ук карагыз үзгәртү
Чыганаклар үзгәртү
- Исхаков Д.М. Этнография татарского народа. – Казань: Магариф, 2004 год.
- Шигапова Г. Татар милли киемнәре. Мәгариф, 2017 ел.
