Räşid Sönniev

Räşid Ğäli ulı Sönniev (Рәшит Гали улы Сөнниев) – tanılğan Räsäy ğälime, cämğiät eşleklese. Tatar millätennän. Üzbäk Sotsialist Cömhüriäteneñ Taşkent şähärendä 1943 yılnıñ 1çe martında dönyağa kilä. Räşid Sönniev – Rusiä Fännär Akademiäseneñ şäräfle äğzası.

2017 yılda Clarivate Analytics şirkäte astrofizik Räşit Sünäyevne Nobel bülägen birelergä mömkin ğalimnär isemlegenä kertkän.

Tormış yulı

Räşid Sönniev Mäskäw fizika-texnika institutın häm Mäskäw däwlät universitetın tämamlıy. Fizika-matematika fännäre doktorı (1973), MFTI porfessorı (1974). Ul Rusiä Fännär Akademiäseneñ yuğarı energiä bülegen citäkli, Ğäläm tikşerenüläre institutınıñ äydäp baruçı fän xezmätkäre. Şulay uq, Maks Plank Astrofizika institutı direktorı (Garhing, Almaniä).

Ya. Zeldoviç belän xezmättäşlekltä ‘’Sönniev-Zeldoviç effektı’’ isemle teoriä avtorı. Bu teoriä nigezendä, Ğälämdä relikt nurlanışı elektronnar tä'sire astında waqıt ütü belän tarala.

N. Şakura belän berlektä R. Sönniev matdälärneñ qara tişekkä töşüe häm ikele sistemanıñ (ber yoldız qara tişek yäki neytron yoldız bulğanda) köçle rentgen nurlanışı astında barlıqqa kilgän akkretsion disklar modelen eşli.

Räşid Sönniev Mir orbital kompleksına kergän “Kvant” module tözegän häm anıñ belän idarä itkän törkemne citäkli. Bu modul yärdämendä 1987 yılda berençe tapqır ör-yaña yoldıznıñ rentgen nurlanışı yazıla. Xäzerge waqıtta R. Sönniev bülege ‘’Spectrum-X-Gamma’’ isemle xalıqara astrofizika proyektın äzerläwdä qatnaşa. Ber ük waqıtta ul Garhingta Awropa kosmik agentlığınıñ ESA Planck kosmik appartın Ğälämgä cibärü eksperimentları östendä eş alıp bara.

Büläklär

Bruno Rossi Prizı (1998)
Royal Astrnomical Society’nıñ altın medale (1995)
Bruce medale (2000)
Rusiä däwlät premiäse (2000), 1990-1998 yıllarda Granat astrofizika observatoriyäsendä alıp barılğan qara tişeklär häm neytron yoldızlarnı rentgen häm gamma nurlanış yrdämendä öyränülär öçen
RFAneñ A. Fridman premiäse (2002)
Heineman Prize (2003)