Отважная (эт-космонавт)
Отважная (Кыю) — ул эт-космонавт, 1958—1960 елларда кимендә биш космик очыш ясаган.
| Отважная | |
| Это организм таксона | C. familiaris[d] |
|---|---|
| Һөнәр төре | галәмгизәр |
Беренче очышлар
үзгәртү1958 елның 2 августында Отважная (ул вакытта аның исеме Кусачка) катнашында беренче очыш була. Аның белән бергә сынауда Пальма исемле эт катнашкан. Ике «пассажирка» белән икенче ракета берничә көннән соң старт ала (13.08.1958).[1][2]
Өченче очыш
үзгәртү1959 елның 2 июлендә бер баскычлы геофизик баллистик ракета старт ала, аның бортында марфуш куян һәм Отважная һәм Кар бөртеге этләре була. Сынау кысаларында "Космос очышларының тере организмга йогынтысын өйрәнү"буенча планлы эксперимент үткәрелгән. Тикшерүчеләр алдында тагын бер бурыч-экипажларның җиргә кайту проблемасын хәл итү. Атмосферадан кыска вакытлы очыштан соң, барлык «пассажирлар» туган планеталарына исән-имин әйләнеп кайталар.[3][4][5][2]
Дүртенче очыш
үзгәртүЭтләр белән Ракета Отважная һәм энҗеле 1959 елның 10 июлендә старт ала. Шунысы игътибарга лаек, Отважная хатын «Атмосфераның югары катламнарына» чираттагы очышын алдагысыннан сигез көн үткәч кенә башкарган.[3][6] кайбер мәгълүматлар буенча, сынау барышында ракета 211 км биеклеккә җиткән.[2]
Бишенче очыш
үзгәртү1960 елның 15 июнендә Р-2а ракетасында Отважная үзенең бишенче очышын ясый. Моннан тыш, бортта Йолдызчык куян һәм Малек исемле эт булган. Башка нәтиҗәләрдән тыш, очыш кысаларында "авырлыксызлык шартларында хайваннарның мускул тонусы турында"яңа мәгълүматлар алынган. Барлык хайваннар да исән-имин җиргә кайттылар.[7][8]
Үзенең бер китабында Александр Железняков пилотлы программа белән бәйле халык сөйләменең шундый мисалын китерә.:
1960 елның 15 июнендә Капустин Яр полигоныннан Отважная һәм Малек этләре белән В-2 геофизик ракетасын җибәрү. Очыш уңышлы үтте. Ракета бортында космонавт та булган.
— Железняков А.Б. Тайны ракетных катастроф.
Алтынчы очыш
үзгәртүКайбер чыганаклар буенча, Отважная үзенең алтынчы очышын 1960 елның 24 июнендә Жемчужная исемле эт белән бергә башкара.[2][9]
Фән өчен очышларның әһәмияте
үзгәртүТикшерүчеләр билгеләп үткәнчә, космоста күп тапкырлар булган этләрдә «физиологик реакцияләрнең стресс тайпылышлары» шактый кимегән. Мәсәлән, Отважная хатынның һәр очышы авырлыксызлыкка җайлашуны җиңеләйтә. Күзәтүләр нигезендә, табиблар кешеләрнең космоска кабат очулары "организмның авырлыксызлыкка"яраклашуын шактый тизләтәчәк дип фаразлый. Соңрак әйтелгән фараз расланган.[10]
Эт исеме
үзгәртүБашта космонавт-этне «каты холкы» өчен Кусачая (тешләүче) дип йөрткәннәр. Дүртенче очыштан соң ул Отважная исеме белән билгеле була.[1]
Сәнгатьтә
үзгәртүОтважная эт М. П. Баранова һәм Е. С. Велтистовның 1962 елда «балалар әдәбияты» нәшриятында чыккан «Тяпа, Борька и Ракета» повесте герое була. Китап берничә тапкыр басылып чыга.[11][12]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 См. журнал «Огонёк» за 1960 г..
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Harvey B., Zakutnaya O. Russian Space Probes: Scientific Discoveries and Future Missions. P. 23 (ингл.)
- ↑ 3,0 3,1 Советская космонавтика в филателии
- ↑ См. изд. «Биология в школе» за 1960 г.
- ↑ См.: Реферативный журнал ВИНИТИ (т. 9, 1960 г.)
- ↑ Ковалёв Ф. Н., Чепров И. И. На пути к космическому праву
- ↑ {{{башлык}}}(рус.) // Ежегодник Большая советская энциклопедия : журнал. Архивировано из первоисточника 22 гыйнвар 2016.
- ↑ См. «Наука и жизнь» за 1960 г..
- ↑ Burgess C., Dubbs C. Animals in Space: From Research Rockets to the Space Shuttle. P. 382 (ингл.)
- ↑ Славин С.Н. Тайны военной космонавтики..
- ↑ Подробнее см. в журнале «Культура и жизнь».
- ↑ См., например, изд. 1965 года.
Сылтамалар
үзгәртү- Собака-космонавт Звёздочка 2014 елның 19 октябрь көнендә архивланган.
- Памятник собаке-космонавту Звёздочке 2014 елның 19 октябрь көнендә архивланган.
- Космические корабли-спутники «Восток» и непилотируемые полёты
- Журнал участника lunteg
- Космическая энциклопедия «Astronote»
- Сайт, посвящённый истории космонавтики
- Encyclopedia Astronautica
- Интернет-сайт журнала «Новости космонавтики»
Әдәбият
үзгәртү- Жихаренко В. [epizodsspace.no-ip.org/bibl/murzilka/1961/7/deti-strelki.jpg Это Стрелкины дети] // Мурзилка : Детский журнал. — 1961. — № 7. — С. 16.
- Голованов Ярослав Кириллович. Лайка // Космонавт № 1. — М.: Известия, 1986. — С. 152—160.
- Сисакян Н. М., Парин В. В., Черниговский В. Н., Яздовский В. И. Некоторые проблемы изучения и освоения космического пространства // Проблемы космической биологии. — М.: АН СССР, 1962. — Т. 1. — С. 5—16.
- Шашков B.C., Антипов В. В., Раушенбах М. О. и др. Влияние факторов космического полета на уровень серотонина в крови животных // Проблемы космической биологии. — М.: АН СССР, 1962. — Т. 1. — С. 258—264.
- Яздовский В. И. На тропах Вселенной. — Москва ГНИИИА и КМ, 1990. — Рукопись p.
- Уманский Семён Петрович (под редакцией Ю. Н. Коптева). Геофизические ракеты. Космодром Капустин Яр // Ракеты-носители. Космодромы. — М.: Рестарт+, 2001. — С. 34, 122. — ISBN 5-94141-002-6.
- Герд М. А. Реакции и поведение собак в экстремальных условиях. — М.: Наука, 1976. — 136 с.
- Стивен Уокер. Первый. Новая история Гагарина и космической гонки = Stephen Walker. Beyond: The Astonishing Story of the First Human to Leave Our Planet and Journey into Space. — М.: Альпина нон-фикшн, 2024. — С. 578. — ISBN 978-5-00139-664-2.