Ньютон-Лейбниц формуласы

Ньютон-Лейбниц формуласы яки анализның төп теоремасы ике операция арасында нисбәт бирә: Риман интегралын алу һәм алынманы исәпләү.

Ньютон-Лейбниц формуласы (анимация)

Әгәр кисемтәсендә өзлексез функция һәм — аның бу кисемтәдә теләсә нинди алынмасы булса, ул чакта түбәндәге тигезлек дөрес

Тарихы

үзгәртү

Математик анализ барлыкка килгәнгә кадәр үк бу теорема (геометрик яки механик формулировкада) Грегори һәм Барроуга билгеле була. Мәсәлән, Барроу бу фактны 1670 елда квадратура һәм тиючеләрне үткәреү мәсьәләләре арасында бәйләнеш итеп тасвирлый.
Ньютон теореманы сүз белән шулай әйтеп бирә: «Абсциссаның ниндидер өлөшенә теркәлгән мәйданның тиешле кыйммәтен табу өчен, бу мәйданны һәр чак z [алынманың], мәйданның башы һәм азагы белән чикләнгән абсциссаның ярашлы өлешләрендәге кыйммәтләренең аермасына тигез итеп алырга кирәк». Лейбницта та бу формуланың хәзерге күренештә язылышы юк, чөнки анык интегралның тамгаланышы күпкә соң барлыкка килә, XIX гасыр башында Фурье кертә.
Хәзерге формулировканы Лакруа XIX гасыр башында китерә.

Лебег интегралы

үзгәртү

  функциясе   суммаланучы функциясенең аныксыз интегралы булып тора.   функциясе абсолют өзлексез була.
(Лебег теоремасы):     кисемтәсендә абсолют өзлексез шул чакта һәм тик шул чакта гына, әгәр   кисемтәсендә шундый интегралланучы   функциясе булса, монда    .
Бу теореманан, әгәр     кисемтәсендә абсолют өзлексез булса, аның чыгарылмасы һәр җирдә диярлек бар, интегралланучы һәм түбәндәге тигезлекне кәнәгатьләндерә икәне килеп чыга[1]:

 ,  .

Кайсы бер нәтиҗәләре

үзгәртү

Бу теореманың нәтиҗәсе сыйфатында үзгәрүчәннәрне алмаштыру формуласын, шулай ук монотон функцияларне Лебег таркатуы турында теореманы әйтергә була[1].

Өлөшләре буенча интеграллау

үзгәртү

  һәм    кисемтәсендә абсолют өзлексез функцияләр икән, ди. Ул чакта:

 .

Формула анализның төп теоремасынан һәм Лейбниц кагыйдәсеннән шунда ук килеп чыга[1].

Вариацияләр һәм гомумиләштерүләр

үзгәртү

Шулай ук карагыз

үзгәртү

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. 1,0 1,1 1,2 Богачёв, В.И., Смолянов О.Г. Действительный и функциональный анализ: университетский курс. — М.-Ижевск: НИЦ "Регулярная и хаотическая динамика", Институт компьютерных исследований, 2009. — С. 188-197. — 724 с. — ISBN 978-5-93972-742-6.

Әдәбият

үзгәртү
  • Демидович Б. П. Отдел 3. Формула Ньютона — Лейбница // Сборник задач и упражнений по математическому анализу. — 1990. — (Курс высшей математики и математической физики).
  • Камынин Л. И. Математический анализ. Т. 1, 2. — 2001.
  • Никифоровский В. А. Путь к интегралу. — М.: Наука, 1985.