Михр
Михр, Мгер, Мхер (әрмән телендә: Միհր, пәһләви телендә:Mihr «Митра»дан) — борынгы әрмән мифологиясендә Кояш, күк яктылыгы һәм гаделлек Илаһы. Арамазд улы, Анаитның һәм Нанэның туганы.
| Михр | |
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Ата | Арамазд |
| Кардәш | Анаит[d] һәм Нане[d] |
| Илаһ карый | әрмән мифологиясе[d] |
Тасвирлама үзгәртү
Әрмән «Сасна црер» («Сасунлы Давыт») эпосында шундый исемле ике персонаж бар — Мгер (Михр) Олы һәм Михр Кече (алдагысының оныгы, Давыт Сасунлының улы). Әрмән мифологик традиция буенча Михр рәт каһарманлык башкара, тыныч яшәүчеләр белән сугышучы арслан белән көрәшә, елгага аны агымнарга бүлә торган таш кыяны ыргытып су ташудан Джезиру шәһәрен коткара һәм дөньяда гаделсезлек белән көрәшә. Михр Кече үзенең әтисе Давыт белән очрашып, бу аның әтисе икәнен белмичә аның белән сугыша һәм аны җиңә. Кимсетелгән Давыт Михрга баласызлыкка һәм бәхетсезлеккә дучар итеп каргыш сала. Михрга, шулай итеп, гаделсезлекне җиңеп булмый, җир аны һәм атын тотмый башлый һәм ул җирдә бата. Әти-әнисе каберләре белән киңәшләшеп, Михр аларның гаделлек килүен таш кыяда көтәргә васыятен ишетә. Михр таш кыяга кылычы белән бәрә, ул аерылып юл бирә һәм Михрны һәм аның атын кертә. Дәвам итеп юрамага карап төрле периодиклык белән (елына 2 мәртәбә яки һәр шимбә) Михр таш кыядан чыга һәм гадел дөнья булганмы икәнен тикшерә. Әгәр дә шулай булса, Михр таш кыядан мәңгегә китә ала.
Культ үзгәртү
Әрмәнстанда Христианлык таралганга кадәр киң табынылган булган, мөгаен Әрмән таулыгына Зәрдөштлек традицияләрен алып килгән Әхәмәниләр Империясе йогынтысы астында таралган. Илаһка табынуның баш гыйбадәтханәсе Багааричта урнашкан булган. Мөгаен, Гарнида мәҗүси гыйбадәтханә Михрга табыну урыны булган. Хәзерге Төркия территориясендә, Ван шәһәре янында Михрның корбан тәкъдим бирү урыны, шулай аталган “Мхер ишеге” (Пәһләви телендә: Der-i Mihr) сакланып калган, ул борынгырак заманнарда Ишпуини (б.э.к. 828—810 еллар) урартлар тарафыннан кисеп ясалган булган һәм урарт Илаһларына табыну өчен кулланылган булган.
Михрга табыну эзләре борынгы әрмән календарендә җиденче ай («Мегеки», «Мехекан») һәм сигезенче ай көне («Мигр») атамаларында сакланып калган. Әрмән ономастикасы һәм топонимикасында Михр белән бәйле 150-дән артык сүз сакланып калган. Әрмәнстанда Христианлык таралудан соң Михр образы рухи җырларда сакланып калган. Мгер Кече һәм Мгер Олыга бүленгән Михрның трансформацияләнгән образы әрмән Сасна Црер эпосында сакланып калган.
Шулай ук карарга мөмкин үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
Әдәбият үзгәртү
- Абегян М. История древнеармянской литературы. — Ереван: Издательство АН Арм ССР, 1975. — 608 с. — 3000 экз.
- Калып:Книга:Мифы народов мира. Энциклопедия
- Арутюнян С. Б. Михр, Мгер // Мифологический словарь / гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 363—364. — 672 с. — ISBN 5-85270-032-0.
- Орбели И. А. Армянский героический эпос. — Ереван: Издательство АН Арм ССР, 1956.