Татарлар: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к Бот:Нократ төбәге авылларына багышланган мәкаләләрне кою |
|||
Юл номеры - 1:
{{TwinCYR|Tatar xalqı}}
{{Халык
|
|Рәсем = <div style="background-color:#fee8ab"> [[Файл:Tuqay.jpg|90px]] [[Файл:Shihabetdin Marcani.jpg|87px]] [[Файл:Gawrilowbrest.jpg|92px]] <br /> [[Файл:RuslanChagaev.jpg|104px]] [[Файл:Миркасыйм Госманов.jpg|95px]] <br /> [[Файл:Bilya.JPG|71px]] [[Файл:Усман Әлмиев.jpg|95px]] </div><small> [[Габдулла Тукай]] • [[Шиһабетдин Мәрҗани]] • [[Петр Гаврилов]] <br /> [[Руслан Чагаев]] • [[Миркасыйм Госманов]] <br /> [[Динияр Биләлетдинов]] [[Усман Әлмиев]]• </small>
|коммент =
|үз аталышы =
|гомуми сан = ~7 млн. <ref name=autogenerated20130114-1>[http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=109874 Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>
|яшәү җире = {{RUS}}: <br /> 5 310 649 ([[Бөтенрусия халык санын алу, 2010|2010 җанисәбе]])<ref name="пер.2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref>
* {{Татарстан республикасы байрагы}}: 2 012 571 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Башкортстан республикасы байрагы}}: 1 009 295 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Чиләбе өлкәсе байрагы}}: 180 913 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Ырынбур өлкәсе байрагы}}: 151 492 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Ульяновск өлкәсе байрагы}}: 149 873 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Мәскәү гербы}}: 149 043 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Свердловск өлкәсе байрагы}}: 143 803 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Самара өлкәсе байрагы}}: 126 124 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Пермь крае байрагы}}: 115 544 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Хант-Манси — Югра автономияле округы байрагы}}: 108 899 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Төмән өлкәсе байрагы}} (көньяк): 102 587 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Кемерово өлкәсе байрагы}}: 51 030 (2010)<ref name="пер.2010"/>
* {{Түбән Новгород өлкәсе байрагы}}: 44 103 (2010)<ref name="пер.2010"/>
{{UZB}}: 324 080 (2002) <ref>Этнический атлас Узбекистана. Ташкент — 2002 г.</ref> - 665,000 (2002) <ref name=autogenerated20130114-1 /><br />
{{KAZ}}: 204 229 ([[җанисәп]] 2009)<ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/КрПН2009_161110рус.doc Итоги переписи населения Казахстана 2009 г.]</ref><br />
* [[Караганда]] өлкәсе: 34 215 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010">[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/Демография/Bull_Hsany2010.rar Численность населения по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1 января 2010 года]</ref>
* {{Алматы гербы}}: 25 619 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010"/>
* [[Көнчыгыш Казакъстан өлкәсе]]: 21 780 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010"/>
* [[Көньяк Казакъстан өлкәсе]]: 21 429 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010"/>
* [[Костанай өлкәсе]]: 16 706 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010"/>
* [[Павлодар]] өлкәсе: 15 532 (2010)<ref name="ЭтноКаз2010"/>
{{UKR}}: 73 304 ([[җанисәп]] 2001)<ref name="укр2001">[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=75&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20%20%20%20&n_page=4 Всеукраїнський перепис населення 2001 (русская версия)]</ref><br />
* [[Файл:Flag of Donetsk Oblast.svg|22px]] [[Донецк өлкәсе]]: 19 161 ([[җанисәп]] 2001)<ref name="укр2001"/>
* {{Кырым Автономияле Җөмһүрияте байрагы}}: 11 090 ([[җанисәп]] 2001)<ref name="укр2001"/>
{{TKM}}: 62 000<ref name="joshuaproject.net">[http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=109874 Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries]</ref><br />
{{KGZ}}: 31 491 ([[җанисәп]] 2009)<ref>[http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/3.1.pdf Численность постоянного населения Кыргызской Республики по национальностям]</ref><br />
* {{Бишкәк гербы}}: 12 712 ([[җанисәп]] 2009)<ref name="Этно2009.Бишкек">[http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/город%20Бишкек.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек]</ref>
* [[:ru:Чуйская область]]: 6 482 ([[җанисәп]] 2009)<ref name="Этно2009.Чуй">[http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/Чуйская%20область.pdf Перепись населения Киргизии 2009. Чуйская область]</ref>
{{AZE}}: 25 900 ([[җанисәп]] 2009)<ref name="ЭР2009">[http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm Ethnic composition of Azerbaijan 2009]</ref> <br />
* {{Бакы гербы}}: 25 171 ([[җанисәп]] 2009)<ref name="ЭР2009"/>
{{TUR}}: 25 000<ref name="joshuaproject.net"/><br />
{{ISR}}:15 000<br />
{{USA}}: 11 000<ref name="joshuaproject.net"/><br />
{{CHN}}: 7400<ref name="joshuaproject.net"/><br />
{{BLR}}: 7316 ([[җанисәп]] 2009)<ref>[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/bul_republic.rar Белстат. Предварительные итоги переписи 2009]</ref> <br />
{{TJK}}: 6 495 ([[җанисәп]] 2010)<ref>[http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf Том 3. Национальный состав и владение языками, гражданство населения Республики Таджикистан]</ref><br />
{{GEO}}: 3300<ref name="joshuaproject.net"/><br />
{{LTU}}: 3235 ([[җанисәп]] 2001)<ref>[http://pop-stat.mashke.org/lithuania-ethnic2001.htm Национальный состав населения Литвы. Перепись 2001]</ref> <br />
{{MOL}}: 2800<ref name="joshuaproject.net"/><br />
{{LVA}}: 2739 (2010)<ref name="LV.01,07,11">[http://www.pmlp.gov.lv/lv/statistika/dokuments/2010/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD.pdf Распределение населения ЛР по национальному составу и государственной принадлежности на 01.07.2010.] {{ref-lv}}</ref> <br />
{{EST}}: 2445 (2010)<ref>[http://pop-stat.mashke.org/estonia-ethnic2010.htm Национальный состав населения Эстонии. 2010]</ref> <br />
{{AFG}}: 500 (2005) <ref name=autogenerated20130114-1 /><br />
{{POL}}: 495 ([[җанисәп]] 2002)<ref>[http://pop-stat.mashke.org/poland-ethnic2002.htm Национальный состав населения Польши. Перепись 2002]</ref>
|үлеп беткән =
|арх =
|тел = [[Татар теле]]
|раса =
|дин = Күпчелек дини татарлар – [[Сөнничелек|мөселман-сөнниләр]], [[керәшен]]нәрдә [[праваслау]] дине таралган
|тамырдаш = [[Башкортлар]], башка [[төрки халыклар]]
|бүтән халыкка керүе =
|кертә =
|чыгуы =
}}
'''Татарлар''' (''tatarlar'') — күбесенчә [[Авразия кыйтгасы]]нда яшәгән [[Төрки халыклар|төрки халык]]. Халыкара эксперт юрамалары үзен татар дип санаучыларның дөнья буйлап 7 млн. кеше барлыгын күрсәтә.<ref name=autogenerated20130114-1/>
<p>Татарларның күпчелеге - {{RUS}}ндә яши ''([[Бөтенрусия халык санын алу, 2010|соңгы җанисәп]] нәтиҗәләре буенча ~5310649 [[кеше]], [[халык саны]] буенча [[руслар]]дан соң илнең икенче [[этнос]])''. Шуларның якынча 4,6 млн. кеше Идел-Урал буенда урнашкан<ref>[http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463 Бөтенрусия җанисәбе нәтиҗәләре]</ref>, {{Татарстан республикасы байрагы}}нда яшәгән халыкның [[Татарстан_халкы#.D0.9C.D0.B8.D0.BB.D0.BB.D0.B8_.D1.81.D0.BE.D1.81.D1.82.D0.B0.D0.B2|күпчелеген тәшкил итә]].
<p>Татарлар өч төп төркемгә бүленәләр: [[Идел-Урал татарлары|идел буе-урал]], [[себер татарлары|себер]], [[әстерхан татарлары|әстерхан]]. Революциягә кадәр үк татарларның берничә этнотерриториаль төркемгә бүленгәнлеге (Идел буе, Себер, Әстерхан, Кырым, Литва, Буджак) турында фикерләр яшәгән. Ләкин бу классификация татар берлеген гади бер географик яктан бүлеп карау гына була.
== Этноним ==
{{Төп мәкалә|Татарлар (этноним)|:ru:Татары (этноним)}}
Тарихта «татар» дип күп халыкларны атап йөргәннәр:
* Безнең эрага кадәр 4-3 нче йөзләрдә Бөек Кытай стенасы (дивары) татарлардан саклану өчен төзелгән. (Борынгы кытай исеме 鞑靼, ягъни Dada яки Dadan, бүгенге чор тарихчылар тарафыннан «татарлар» этнонимының беренче кулланылышы дип санала.)
* Кытай чыганаклары VIII—IX гасырларда «татарлар» дип — [[:ru:кидани|киданнарга ''(рус.)'']] тугандаш булган ''шивэй'' кабиләләрнең төрки исеме <ref>Васильев А. А. Указ. соч. Глава IV. МОНГОЛЫ И МОНГОЛЬСКОЕ ЗАВОЕВАНИЕ. МОНГОЛИЯ В ПЕРВОЙ ПОЛОВИНЕ XII в.</ref> дип күрсәтә.
* XII гасырга татарлар саны үсә һәм алар далада иң көчле кабилә берләшмәсенә әверелә.<ref>Гумилёв Л. Н. Сс. 98-99.</ref>. Бу арада «татарлар» этнонимының мәгънәсе киңәйтелә, сәяси-мәдәни [[термин]]га әверелә - [[кытайлар]] [[:ru:Половецкая степь|Де́шт-и-Кыпча́к ''(рус.)'']] далаларының көнчыгыш өлкәсендә яшәгән бар күчмә халыкларны аларның чын этник төркемнәренә игътибар итмичә "татарлар" дип йөртә башлыйлар.
* Татарлар [[этноним]]ының [[Ауразия]]дә пәйдә булуы XIII гасыр башында һәм уртасында {{Монгол империясе байрагы}} үсешенә бәйле. Иң зур империяләр исемлегенә кергән бу дәүләт аерым ылысларга таркала башлавыннан соң, дәвамчысы {{Алтын Урда байрагы}} халыкларының уртак атамасы.
* Унөченче йөздән башлап [[руслар]] үзләреннән көнчыгышрак яшәгән булган төрки-мөселман халыкларны «татарлар» дип атаганнар. Унтугызынчы гасырның уртасына кадәр руслар һәм европалылар барлык төркиләрне татар дип атыйлар.{{чыганагы}}
==
{{Төп мәкалә|Татарлар тарихы}}
==
Татарларның дәүләтчелек тарихлары Урта гасырларның башлангыч чорларыннан алып аның ахырларына кадәр бара: [[Һуннар|һун]] берләшмәләре, [[Төрки каганлыгы]] һәм аның варислары, Бөек, ягъни [[Кара диңгез буе Болгарстаны]], [[Хәзәр каһанлыгы]], [[Идел буе Болгарстаны]], [[Кимәк каһанлыгы]] һәм [[Кыпчаклар|Кыпчак]] берләшмәләре, XII йөз [[Үзәк Азия]] татар дәүләтләре, [[Җүчи Олысы]], XV-XVI йөзләрдәге татар ханлыклары һәм урдалары ([[Казан ханлыгы|Казан]], [[Касыйм ханлыгы|Касыйм]], [[Әстерхан ханлыгы|Әстерхан]], [[Себер ханлыгы|Себер]] һәм соңгысының элгәреләре булган Төмән һәм Шибанилар ханлыклары, [[1783 ел]]га кадәр яшәгән [[Кырым ханлыгы]], [[1504 ел]]да юкка чыккан [[Олы Урда]], XVII йөзнең беренче чирекләреннән соң таркалган [[Нугай Урдасы]], 16 гасырга кадәр яшәгән [[Җагалдай ханлыгы]]).
=== Һуннар ===
{{Төп мәкалә|Һуннар}}
[[Һуннар]] — б. э. к. IX гасырдан ук [[хунну]] исеме белән мәгълүм булган төрки телле күчмә кабиләләр. Алар шул чордагы Үзәк [[Монголия]]дә һәм Төньяк [[Кытай]]да яшәгәннәр. Б. э. к. II гасырда башында [[Модэ]] торган ярымфеодаль дәүләт оешкан. Тагын күпмедер вакыт үткәч, каршылыклар ныграк кискенләшкән, һәм күчмә дәүләт ике өлешкә аерылган: көньяк хуннулар үз җирләрендә торып калганнар, ә төньяктагылары Җидесу ягына, хәзерге [[Урта Азия|кыргыз-казакъ далалары]]на таба күченеп киткәннәр. Аларның да бер кадәресе далада калган, икенче өлеше исә, көньяк [[Урал]]га таба юлын дәвам иттергән.
Һуннар [[Аурупа]] һәм [[Азия]]дәге күп халыкларның һәм, әлбәттә, беренче чиратта [[Төрки халыклар|төрки телле халыклар]]ның ерак тарихында зур эз калдырганнар.
=== Каһанлыклар ===
#[[Абар каһанлыгы]]. [[Һуннар империясе|Һуннар урдасы]] таркалганнан соң оешкан берләшмәләрдән берсе итеп [[Үзәк Азия|Үзәк]] һәм [[Урта Азия]]дән чыккан күчмә [[абарлар|авар (абар) кабиләләре]]н аерып күрсәтергә кирәк. Көнбатышка таба хәрәкәт иткәндә алар үзләренә башка күп кенә төрки кабиләләрне буйсындырганнар.
#[[Төрки каһанлыгы]], борынгы төрки кабиләләрне бергә туплауда, берләштерүдә мөһим урын тоткан. Халкының күпчелеге борынгы татарлар булган Көнчыгыш каханлыгы, сүз дә юк, татар халкы дәүләтчелегенең башлангычы булып тора.VII йөз башында каханлык икегә аерылган: Көнбатыш Төрки каханлыгы һәм Көнчыгыш Төрки каханлыгы барлыкка килгән.
##[[Көнбатыш төрки каһанлыгы|Көнбатыш Төрки каһанлыгы]]. Көнбатыштагысы, нигездә, [[Урта Азия]] җирләрен биләгән һәм ун төрки кабиләне берләштергән.
##[[Көнчыгыш Төрки каһанлыгы]]на, җирләре янәшә булганлыктан, [[Кытай]] империясеннән саклану өчен тагын да күбрәк көч куярга туры килгән. Баштарак ул үз бәйсезлеген саклый алган, ләкин бераздан яңадан шул ук империягә бәйле булып калган.
#[[Кимәк каһанлыгы]] — [[Себер|Көнбатыш Себер]]дәге дәүләт. Каханлыкның төп җирле халкы шулай ук төрки телле кабиләләр, [[кыпчаклар]] белән кардәш [[кимәкләр]] булган. Дөресрәге, әлеге кабиләләр берлегенең зур бер өлеше, көнбатыш төркеме, кыпчаклар дип йөртелгән.
#[[Хәзәр каһанлыгы]]— Көнчыгыш [[Аурупа]]ның [[Идел]] буе, [[Кавказ|Төньяк Кавказ]] һәм, гомумән, Урта Ауразия халыклары тарихында зур эз калдырган беренче феодаль дәүләт.
=== Болгар илләре ===
# [[Бөек Болгар|Бөек Болгар иле]] [[Азак диңгезе|Азак]] буе, [[Дон]]ның түбәнге агымындагы һәм Таман ярымутравындагы җирләрне биләп торган. Башкаласы Тамандагы элекке [[греклар|грек]] шәһәр-порты [[Фанагурис]] (Фанагория) булган. Таматарха да зур шәһәрләрдән саналган, соңрак рус чыганакларында ул Тмутаракань исеме белән мәгълүм.
# [[Идел буе Болгары]] (Болгар, {{lang-cv|Атӑлҫи Пӑлхар}}) – [[VIII гасыр|VIII г]] – [[XIII гасыр|XIII]] гасырларда яшәгән, [[Идел]] һәм [[Чулман]] елгалары бассейнында урнашкан дәүләт. [[Монголлар]] тарафыннан [[XIII гасыр|XIII гасырда]] җимерелгән.
=== Алтын Урда һәм аннан соңгы дәүләтләр ===
[[Алтын Урда]] (''Җучи олысы'', ''Олуг Олыс'') — [[1240]]нчы елларда барлыкка килгән, Көнчыгыш [[Аурупа]], [[Урал]], [[Себер]] территорияләрендә урнашкан дәүләт.
#[[Казан ханлыгы]] – [[1438]]–[[1552]]нче елларда (кайбер чыганаклар буенча 1445-1552) яшәгән феодаль төзелешле дәүләт. [[1438]] елда [[Алтын Урда]] составыннан аерылып чыга.
#[[Кырым ханлыгы]]([[Кырымтатар теле|кырымтатарча]] ''Qırım Hanlığı'') — 1443 елдан башлап 1783 елга кадәр яшәгән [[кырым татарлары]] дәүләте.
#[[Себер ханлыгы]]
#[[Әстерхан ханлыгы]]
# [[Олы Урда]]
# [[Нугай Урдасы]]
=== Башка илләргә буйсынган дәүләтләр ===
# [[Җагалдай ханлыгы]] — [[Бөек Литва кенәзлеге]]нә.
# [[Касыйм ханлыгы]] — [[Мәскәү кенәзлеге]]нә.
# [[Болак арты Республикасы]] — [[ССРБ]]га.
# [[ТАССР]] — [[ССРБ]]га.
# [[Татарстан Җөмһүрияте]] — [[Русия Федерациясе]]нә.
=== Барып чыкмаган проектлар ===
#[[Идел-Урал штаты]]
#[[Татар-Башкорт Совет Республикасы]]-->
== Язу ==
{{Төп мәкалә|Татар әлифбасы}}
Татарлар — берничә әлифба (иң борынгысы — төрки [[рун язуы]], [[X йөз]]дән [[1927 ел]]га кадәр — [[гарәп алфавиты]], 1928-1939 елларда — [[латин графикасы]], аннан соң — [[Кириллица|кирилл]]ица) кулланган, борынгы һәм гаять бай әдәби мираска ия халык.
Сакланып калган әдәби ядкарьләрдән иң борынгысы — [[XIII йөз]]дә иске татар (төрки) телендә язылган [[Кол Гали]]нең «Кыйссаи Йосыф» поэмасы. Татар телендәге кулъязма мирас берничә дистә мең данә санала. Татарча китап басу башланганнан алып (XVIII йөз ахырыннан) [[1917 ел]]га кадәр гарәп графикасында татарча якынча 15 мең исемдә 50 млн данә китап чыккан.
[[1905 ел]]дан башлап совет чоры башланганчы, Русиядә ел саен якынча 20 исемдә исемдә татар газета һәм журналлары нәшер ителүе билгеле (барлыгы — 100 дән артык). Илдә руслардан кала татарлар тосле бай мәдәни мираска ия башка халык булмаган.
[[XIX йөз]]нең икенче яртысыннан киң халык массаларына бик үк аңлашылып бетмәгән иске татар (төрки) әдәби теле урынына Идел буенда таралган диалектларга нигезләнгән яңа — бүгенге милли әдәби тел формалаша башлый. Бу процесс [[1910 ел]]ларга төгәлләнеп, милли әдәби тел иҗтимагый тормышта төп урынны ала. Шунысын да искәртеп китү моһим: революциягә кадәр гомуммилли әдәби телгә чикләнгән сандагы милләтләр генә күчкән<ref>Исхаков Д.М., Татарлар: халык исәбен алу һәм сәясәт</ref>.
== Татарлар саны ==
{{Төп мәкалә|Татарлар чит илләрдә}}
Тулысынча дөньяда 7 миллионга якын татар яши дип санала. [[Ауразия]] кысаларында татарлар мөстәкыйль төрки-мөселман цивилизациясен булдырган берничә халык рәтенә керәләр.
Татар халкының байтак өлеше элеккеге союздаш республикаларның барысында да, хәзергечә әйтсәк, якын чит илләрдә яши. Бигрәк тә [[Үзбәкстан]]да татарлар күп — 656 601 кеше, [[Казахстан]]да 331 151, [[Украина]]да 133 596 милләттәшебез көн күрә. Бу белешмәләргә [[Кырым татарлары]] керми. Соңгы елларда алар [[Урта Азия]] республикаларыннан, ягъни [[1944 ел]]да сөрелгән урыннарыннан, үзләренең тарихи туган илләренә — Кырымга кайта башладылар. Ә Кырым бүген Украина составына керә.
Татарлар ерак чит илләрдән [[Төркия]]дә, [[Румыния]]дә, [[Польша]]да, [[Кытай]]да, [[АКШ]]та, [[Финляндия]]дә, [[Австралия]]дә, [[Япония]]дә, кайбер гарәп илләрендә, хәтта Латин Америкасында да яшиләр. Аларның төгәл саны билгеле түгел, алай да 80 меңнән алып 100 меңгә кадәр булырга мөмкин дип исәплиләр (кайбер белешмәләргә караганда, Төркиядә бик күп Кырым татары тора. Алар анда 1783 елда Кырым ханлыгы басып алынганнан соң төрле чорларда күченеп киткәннәр һәм хәзер инде шактый өлеше төрекләшеп тә беткән). Чит илләрдәге татарлар, үз телләрен һәм мәдәниятләрен саклап, аерым җәмгыятьләр булып гомер итәләр. Алар төрле илләрдәге татар җәмгыятьләре, ә соңгы елларда элеккеге СССРдагы, бигрәк тә хәзерге Татарстандагы милләттәшләре белән тыгыз элемтәдә торалар.
Шулай итеп, татарлар элекке Союз киңлекләренә генә түгел, ә җир шарының барлык континентларына да диярлек таралып утырганнар. Шул сәбәпле татар милләтен аерымланып, чәчелеп яшәүче халыклар төренә кертәләр. Мондый билгеләмә нигездә ерак чит илләрдәге һәм беркадәр дәрәҗәдә якын чит илләрдәге төркемнәргә карый. Бу илләрдәге татар халкы анда диаспора тәшкил итә (грек сүзе «диаспора» халыкның шактый зур өлешенең үзенең төп туган иленнән читтә, башка дәүләттә яшәвен аңлата).
== Мәдәният ==
=== Милли киемнәр ===
{{Төп мәкалә|Татар милли киемнәре}}
Татарлардан рухи мирас белән бергә матди мәдәният өлкәсенә караган мирас та калган. Шундыйларның берсе — халыкның өс киеме. Өс киеменең бик борынгы төрләре, әлбәттә, безгә килеп җитмәгән. Ә инде җиткән кадәресе халкыбызның кабатланмас иҗади көчкә ия булуын күрсәтә. Гасырлар буена халык бу эшкә үзенең кул көчен генә түгел, бәлки матурлыкка омтылышын, хыялын, эстетик зәвыгын да салган.
== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}
== Сылтамалар ==
* [http://halik-ishati.ucoz.ru/ Татар халык иҗаты]
* [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8 «Милләттәшләр» сайтында татар оешмалары]
== Әдәбият ==
* {{книга
|автор = [[Бартольд В. В.]]
|часть = Татары
|заглавие = Сочинения: Работы по истории и филологии тюркских и монгольских народов
|ответственный =
|серия =
|ссылка =
|издание =
|место = М.
|издательство = «Наука»
|год = 1968
|том = 5
|страниц =
|страницы = 559—561
|isbn =
|тираж =
}}
* {{книга
|автор = Бушаков В. А.
|часть = Этноним «татар» во времени и пространстве
|заглавие = Сквозь века / Приложение к журналу «Крымский контекст»
|ответственный =
|серия = (Серия «Народы Крыма»)
|ссылка = http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Linguist/Article/bush_etntat.php
|издание = Вып. 2
|место = Симферополь
|издательство = Издательская фирма «Восточная литература» РАН
|год = 1996
|том =
|страниц =
|страницы = 41-52
|isbn =
|тираж =
}}
* {{книга
|автор = Васильев А. А.
|часть = Восток в Средние века
|заглавие = История Востока
|ответственный =
|серия =
|ссылка = http://gumilevica.kulichki.net/HE2/he2401.htm
|издание =
|место = М.
|издательство = Издательская фирма «Восточная литература» РАН
|год = 1997
|том =
|страниц =
|страницы =
|isbn =
|тираж =
}}
* {{книга
|автор = [[Гумилёв Л. Н.]]
|часть =
|заглавие = Поиски вымышленного царства (Легенда о «государстве пресвитера Иоанна»)
|оригинал =
|ссылка = http://gumilevica.kulichki.net/SIK/index.html
|издание =
|место = М.
|издательство = Айрис-пресс
|год = 2002
|страницы = 432
|isbn = 5-8112-0021-8
}}
* [http://tatar-history.narod.ru/tatarethonim.htm Мустакимов И. Очерк истории этнонима «татар» в Волго-Уральском регионе.]
== Моны да карагыз ==
{{Портал|Татар тарихы}}
* Мәшһүр [[татарлар исемлеге]]
* [[Татар милли ризыклары]]
{{Төрки халыклар}}
[[Төркем:Татарлар| ]]
[[Төркем:Төрки халыклар]]
| |||