Вакыт: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Юл номеры - 27:
Квант механикасында һәрбер зурлыклар диярлек квантлана, ләкин вакыт квантланмаган һәм тышкы параметр булып кала. Rвант механикасында үлчәү әсбаплары йогынтысы сәбәпле вакыт - әверелүчәнсез. Процесслар вакыт буенча симметриясез. Квант механикасында вакытны үлчәү төгәллеге <math>\hbar/\Delta t</math> була.
== Релятив физика==
==
Релятив физикада: [[Махсус чагыштырмалылык теориясе]]ндә, [[Гомуми чагыштырмалылык теориясе]]ндә вакыт һәм фәза бәйсез зурлыклар түгел, алар вакыт-фәза бердәм континуумның төрле яклары (Минковский киңлеге). Шулай итеп, вакыт - Минковский киңлегенең дүртенче координатасы булып тизлекккә, импульска, гравитациягә, гомуми очракта: импульс-энергиягә бәйле, үзгәрүчән зурлык.
Строка 39 ⟶ 40 :
Әгәр сәгатьләр үзгәрүчән <math>\mathbf{u}(t)</math> тизлеге белән хәрәкәт итсәләр, шул хәрәкәт итүче хисап системасында үлчәлә торган вакыт:
: <math>t'=\int\limits^t_0\sqrt{1-\mathbf{u}^2(t)/c^2}\cdot dt,</math>
===[[Гомуми чагыштырмалылык теориясе]]===
Авыр җисемнәр янында - зур абсолют гравитацион потенциаллы нокталарда - вакыт йөреше әкренәя, кечерәк абсолют гравитацион потенциаллы нокталарга чагыштырганда.
Чагыштырмача вакыт үзгәреше гравитацион потенциаллар аермасына туры пропорциональ, яктылык тизлегенең квадратына кире пропорциональ:
Гравитацион кызыл күчеш <math>z_G</math> :
: <math>z_G =\frac{\lambda-\lambda_0}{\lambda_0} = \frac{\nu_0-\nu}{\nu}</math> ,
биредә:
: <math>\nu</math> һәм <math>\lambda</math> — фотон ешлыгы, дулкын озынлыгы,
: <math>\nu_0</math> һәм <math>\lambda_0</math> — лабораториядә фотон ешлыгы, дулкын озынлыгы,
Гравитацион кызыл күчеш [[Альберт Эйнштейн]] тарафыннан 1911 елда фаразланган:
:<math>z_G = \frac{V - V_{0}}{c^2} = \frac{GM}{c^2r} - \frac{GM}{c^2R} </math> ,
биредә:
: <math>z_G</math> — спектрлы сызыкларның чагыштырмача күчеше,
:<math>~V= -\frac{GM}{c^2R} </math> и <math>~V_{0} = -\frac{GM}{c^2r}</math> — Гравитацион потенциаллар күзәтү ноктасында һәм нурлану ноктасында,
: <math>G</math> — Ньютон Гравитацион даимие;
: <math>M</math> — [[масса]],
: <math>c</math> — яктылык тизлеге,
: <math>r</math> — массалар үзәгеннән нурлану ноктасына кадәр аралык,
: <math>R</math> — массалар үзәгеннән күзәтү ноктасына кадәр аралык.
Яктылык өчен:
: <math>z_G =\frac{GM}{c^2r}.</math>
Универсальная формула для изменения частоты, приложимая в любой
[[метрические теории гравитации|метрической теории гравитации]] в условиях применимости приближения [[геометрическая оптика|геометрической оптики]] ([[эйконал]]а):
: <math> \frac{\nu_r}{\nu_e}=\frac{s_e}{s_r}=
\frac{\vec{u}_r\cdot \vec k_{r}}{\vec{u}_e\cdot\vec k_{e}},</math>
где
: <math>\nu_r</math> и <math>\nu_e</math> — частоты принятого (recieved) и излучённого (emitted) сигнала, соответственно,
: <math>s_r</math> и <math>s_e</math> — собственные времена колебаний,
: <math>u_r</math> и <math>u_e</math> — 4-скорости приёмника и источника, а
: <math>k_r</math> и <math>k_e</math> представляют собой касательный светоподобный вектор (волновой [[4-вектор]] сигнала), параллельно перенесённый вдоль траектории распространения сигнала<ref>Мицкевич, Н. В. Системы отсчета: описание и интерпретация эффектов релятивистской физики / Н. В. Мицкевич // Итоги науки и техники / Гл. ред. Б. Б. Кадомцев. Научный редактор проф. В. Н. Мельников. — М.: ВИНИТИ, 1991. — Т. 3: Сер. Классическая теория поля и теория гравитации. —
С. 108--165.</ref>.
== Әдәбият ==
| |||