Wikipedia

Күкерт: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Tegebot (бәхәс | кертем)
Ботлар
187 006 үзгәртергә
к Бот:Химик элементлар
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
к Tegebot үзгәртүләре (бәхәс) Timming юрамасына кадәр кире кайтарылды
Юл номеры - 1:
{{Химик элемент|prev=[[Фосфор|P]]|next=[[Хлор|Cl]]|КүкертСера / SulfurumSulphur (S)<!-- Symbol-->|16|<!-- МатдәнеңAtomic тышкыNumber-->|<!-- күренешеAppearance-->[[Файл:S,16.jpg|150px]]саргылт ватылучан матдә, саф хәлдә иссез|32,065066<!-- Atomic Weight (5u.m)-->|127<!-- АтомAtomic радиусыRadius (pm)-->|999,0 (10,35)<!-- ИонизацияFirst энергиясеIonizing Energy (kJ/mol)-->|[Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>4</sup><!-- ЭлектронElectronic конфигурациясеConfiguration-->|102<!-- КовалентCovalent радиусыRadius (pm)-->|30 (+6e) 184 (-2e)<!-- ИонIonic радиусыRadius (pm)-->|2,58<!-- ЭлектрPauling Negativity тискәрелегеNumber-->|0<!--ЭлектродElectrode потенциалыpotential30-->|6, 4, 2, -2<!-- ОксидлашуOxidation дәрәҗәсеstates-->|2,06|070<!-- МолярDensity җылы(g/cm<sup>3</sup>) сыешлыгы-->|22,61|0,27<!-- ҖылыTermal үткәрүчелекConductivity (@25 °C W/m K)-->|386<!-- ЭрүMelting температурасыPoint (K)-->|113|4441,723<!-- Fusion Heat (kJ/mol)-->|717,824<!-- ПаргаBoiling әйләнүPoint җылылыгы(K)-->|10,5<!-- МолярEvaporation күләмHeat (kJ/mol)-->|15,5<!-- РәшәткәAtomic төзелешеVolume (cm³/mol)-->||орторомбик<!-- РәшәткәLattice параметрларыstructure-->||22=a=10,437 b=12,845 c=24,369<!-- Lattice constant (Å)-->|n/a<!--Дебай температурасыDebye temperature (K)-->}}
'''Күкерт''' ({{lang-lat|Sulfurum}}, S) — [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның 3 период, 16 төркем элементы. Тәртип номеры - 16.
 
{| style="text-align: left; background-color: green; width: 100px; height: 100px;" border="0" cellpadding="4" cellspacing="0"
== Символы ==
| style="width: 50%; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>S</big></big>
Күкерт элементының символы - S (''Эс'' дип укыла).
| style="width: 50%; text-align: right; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>16</big></big>
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="right"
| colspan="2" | '''32,066'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);"
| colspan="2" | '''[Ne]3s<sup><nowiki>2</nowiki></sup>3p<sup>4</sup>'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="center"
| colspan="2" | <big>'''Күкерт'''</big>
|}
 
'''Күкерт''' – [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның 6нчы төркемендә, 16нчы санында урнашкан химик элемент. Аның атом массасы 32,064. Күкерт сары ватылучан матдә.
== Тарих ==
Күкерт тарих булмаган чорда ачыла.
 
== Тарихи белешмә ==
== Чыганаклар ==
* Atomic Weights of the Elements 2001, [http://www.iupac.org/publications/pac/2003/7508/7508x1107.html Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003]. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.{{ref-en}}
* [http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html IUPAC Standard Atomic Weights Revised] (2005).{{ref-en}}
 
Күкертне бик борынгы вакытлардан бирле белгәннәр. Каһиннәр аны дини чараларда "изге тарту"га кертеп кулланганнар. Күкертне билгеле "грек уты"на да кушканнар.
{{Chem-stub}}
 
== Табигатьтә таралышы ==
 
Күкерт җир кабыгы массасының 0,05% ын алып тора. Ирекле килеш һәм зур микъдарда [[Италия]]дә ([[Сицилия]]) һәм [[АКШ]]та бар. Шулай ук [[Идел буе]]нда, [[Урта Азия]]дә, [[Кырым]]да һәм башка өлкәләрдә табу урыннары бар.
 
Күкерт кушылмаларда еш очрый. Аның мөһим кушылмалары: FeS <sub>2</sub> (тимер колчеданы, яки пирит),ZnS, PbS, HgS (гипс) һ.б.
 
== Физик һәм химик үзлекләре ==
 
Күкертнең эрүе 112-119,3<sup>0</sup> С та (чисталыгы буенча) күзәтелә. Җылылык арткан саен, 155<sup>0</sup> С ка кадәр күкертнең үзлелеге кими,155-187 С вакытта үзлелек меңнәрчә тапкыр арта. 187<sup>0</sup> С вакытта аның үзлелеге 90 н*сек/м<sup>2</sup> була (каты матдәләрнеке кебек үк диярлек). 187<sup>0</sup> С тан соң җылылык арту белән үзлелек яңадан кими, һәм сыеклык хәрәкәтләнүчәнгә әверелә.
300<sup>0</sup> С та күкерт агучан халәткә күчә, ә 444,6 <sup>0</sup>С та кайнарга тотына.
Күкерт электр тогын бөтенләй үткәрми, ышкылганда тискәре корылма белән корыла. Күкерт шулай ук җылылыкны да начар үткәрә.
 
Күкерт җылытканда [[водород]] белән кушыла. 6нчы төркемнең барлык вәкилләре кебек үк, күкерт [[галогеннар]] белән дә тәэсирләшә.
 
[[Селтеләр]] белән тәэсирләшүе нәтиҗәсендә, сульфидлар һәм сульфитлар барлыкка килә.
 
Күкерт, [[кислород]] кебек үк, [[алтын]], [[платина]], [[иридий]]дан башка, барлык металлар белән реакциягә керә, сульфидлар барлыкка килә.
 
== Кулланылышы ==
 
Күкертнең төп кулланучысы булып химия сәнәгате тора. Табылган күкертнең яртысы тирәсе күкерт кислотасын җитештерүгә китә.
 
Шулай ук күкертнең зур өлешен целлюлоза, кара дары, төрле буягычлар, янучын кушылмалар җитештерүдә кулланалар.
 
Резина сәнәгатендә, күкертне каучукны резинага әверелдерү өчен кулланалар.
 
[[Авыл хуҗалыгы]]нда күкертле ашламалар кулланалар. Үсемлекләрнең күкерткә мохтаҗлыгы, фосфорга караганда бераз гына әзрәк.
 
{{Менделеев таблицасы}}
 
[[Төркем:Химик элементлар]]
 
[[ru: Сера]]
[[af:Swawel]]
[[ar:كبريت]]
[[ast:Azufre]]
[[ay:Asuphri]]
[[az:Kükürd]]
[[be:Сера]]
[[bg:Сяра]]
[[bn:গন্ধক]]
[[bs:Sumpor]]
[[ca:Sofre]]
[[co:Zolfu]]
[[cs:Síra]]
[[cv:Кӳкĕрт]]
[[cy:Sylffwr]]
[[da:Svovl]]
[[de:Schwefel]]
[[dv:ސަލްފަރު]]
[[el:Θείο]]
[[en:Sulfur]]
[[eo:Sulfuro]]
[[es:Azufre]]
[[et:Väävel]]
[[eu:Sufre]]
[[fa:گوگرد]]
[[fi:Rikki]]
[[fr:Soufre]]
[[fur:Solfar]]
[[ga:Sulfar]]
[[gl:Xofre]]
[[gn:Itaysy]]
[[gv:Sulfur]]
[[hak:Liù-vòng]]
[[haw:Sulufura]]
[[he:גופרית]]
[[hi:गन्धक]]
[[hr:Sumpor]]
[[hsb:Syrik]]
[[ht:Souf]]
[[hu:Kén]]
[[hy:Ծծումբ]]
[[id:Belerang]]
[[io:Sulfo]]
[[is:Brennisteinn]]
[[it:Zolfo]]
[[ja:硫黄]]
[[jbo:sliri]]
[[jv:Welirang]]
[[ka:გოგირდი]]
[[kn:ಗಂಧಕ]]
[[ko:황]]
[[ku:Kibrît]]
[[kv:Тэг]]
[[la:Sulphur]]
[[lb:Schwiefel]]
[[li:Solfer]]
[[lij:Sorfano]]
[[lt:Siera]]
[[lv:Sērs]]
[[mi:Pungatara]]
[[mk:Сулфур]]
[[ml:ഗന്ധകം]]
[[mn:Хүхэр]]
[[mr:सल्फर]]
[[my:ကန့်]]
[[myv:Палыкандал]]
[[nah:Tlequiquiztlālli]]
[[nds:Swevel]]
[[nl:Zwavel]]
[[nn:Svovel]]
[[no:Svovel]]
[[nov:Sulfre]]
[[nv:Łeetsoii]]
[[oc:Sofre]]
[[os:Сондон]]
[[pl:Siarka]]
[[pt:Enxofre]]
[[qu:Salina]]
[[ro:Sulf]]
[[ru:Сера]]
[[scn:Sùrfuru]]
[[sh:Sumpor]]
[[simple:Sulfur]]
[[sk:Síra]]
[[sl:Projekt:Žveplo]]
[[sq:Sulfuri]]
[[sr:Сумпор]]
[[stq:Swieuwel]]
[[su:Walirang]]
[[sv:Svavel]]
[[sw:Sulfuri]]
[[ta:கந்தகம்]]
[[te:గంధకము]]
[[th:กำมะถัน]]
[[tl:Asupre]]
[[tr:Kükürt]]
[[ug:گۈڭگۈرت]]
[[uk:Сірка]]
[[uz:Oltingugurt]]
[[vi:Lưu huỳnh]]
[[vls:Sulfer (element)]]
[[war:Asupre]]
[[yi:שוועבל]]
[[yo:Sulfur]]
[[zh:硫]]
[[zh-yue:硫]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Күкерт