Шикәр: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
EmausBot (бәхәс | кертем)
к r2.7.2+) (робот өстәде: af, an, ar, arc, arz, as, ast, az, bat-smg, be, be-x-old, bg, bn, br, bs, ca, ce, chy, cs, cv, cy, da, de, el, en, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, fy, gd, gl, gn, he, hi, hr, ht, hu, ia, id, ig, io, is, iu, ja, jbo, jv, k…
Iptash (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
[[Файл:Sugar 2xmacro.jpg|right|230px|thumb | Сахарозаның кристалларының зурайтылган рәсеме]]
[[Файл:Sucrose.gif|right|230px|thumb| сахароза молекуласы моделе]]
'''Шикәр''', шулай ук '''каныт''' — сахарозаның (молекуляр формуласы C<sub>12</sub>H<sub>22</sub>O<sub>11</sub>) көнкүрештәге исеме. Ул суда бик яхшы эри торган, тәме татлы булган төссез кристаллик матдә. Сахарозаның җылыдан эрү температурасы 160 °С; эретелгән сахароза каткан вакытта үтә күренмәле аморф массакөтлә — карамель ясала. Шикәр (сахароза) [[күмерсулар]]га карый.
 
Сахароза күп кенә үсемлекләрдә — [[каен]] һәм [[өрәңге]] суында, [[кишер]]дә, [[кавын]]да бар. [[Шикәр чөгендере]]ндә һәм [[шикәр камышы]]нда ул бигрәк тә күп. Сахароза шушы үсемлекләрдән алына. Чөгендер һәм камыш шикәре – мөһим азык-төлек, шикәр комы һәм рафинад кисәкчекләре сыйфатында кулланыла.
Юл номеры - 8:
 
== Сәламәтлеккә йогынтысы ==
Моннан ун мең ел элек, кешелек туклану өлкәсендә зур революцияинкыйлаб ясый. Ул бөртекле культураларның орлыкларын азык итеп куллана башлый. Бу берьеллык үсемлекләр энергияне [[крахмал]] формасында үзенә җыя һәм организмны тиз вакытта глюкоза белән тәэмин итеп тора. Бу төр азык кешегә шулкадәр нык ошый ки, ул канын глюкоза белән активрак тукландырып торырга омтыла. 19 гасыр башында кыйммәтле [[Америка]] шикәрен арзанлы чөгендер шикәре алыштыра башлый. Шикәр куллануда кисәк сикереш барлыкка килә. [[Англия]]дә шикәр куллану кеше башына елына 3 килограммнан 20гә күтәрелә.<ref>[http://kiziltan.ru/useruploads/files/kt_100_19_05_11.pdf Туклану экологиясе — сәламәтлек шарты]</ref>
 
Бер яктан глюкоза ми эшчәнлеген яхшыртса да, икенче яктан кешенең аңа наркотикәфиюн бәйлелеге арта, һәм сәламәтлеккә зыян килә башлый.
 
Ак шикәрдә сахароза микъдары 99,75 процентка җитә. Ә менә сары һәм коңгырт-сары шикәрдә бу матдә – 89-96 процент кына. Калган 4-11 процентын "пычрак" – су һәм патока тәшкил итә. Патока исә [[минераллар]], [[витаминнар]], [[органик кислоталар]]дан һәм фәнгә әлегә мәгълүм булмаган биологик актив матдәләрдән тора.